Affiches uit de Tweede Wereldoorlog

· leestijd 2 minuten Algemeen

Affiches uit de Tweede Wereldoorlog

Het SNS Historisch Centrum bezit een bescheiden, maar belangrijke en fascinerende verzameling affiches uit de Tweede Wereldoorlog. Deze moeten al kort na de bevrijding zijn verworven. De meeste zijn uitgegeven door de Duitse bezetter. Geplaatst in het licht van de geschiedenis zal de boodschap die ze uitdragen inmiddels gemengde reacties opwekken. Dat doet echter niets af aan de artistieke waarde ervan. Ze hebben namelijk vaak een hoge esthetische kwaliteit. De boodschap wordt op een doeltreffende en visueel aantrekkelijke wijze overgebracht in een heldere, theatrale beeldtaal. Kleuren en formaten zijn vaak overdonderend. Er komen diverse onderwerpen aan de orde: oproepen aan boeren om graan te produceren, oproepen aan burgers om te gaan werken in Duitsland, of aansporingen om geld te geven voor de Winterhulp. Ook wordt er gewaarschuwd voor Engelse bombardementen.

De meeste affiches waren bestemd voor landelijke distributie. De ‘hangtijd’ wordt nauwkeurig in kleine letters in de kantlijn vermeld. Er zijn echter ook aanplakbiljetten bij die door de plaatselijke overheid zijn uitgegeven in naam van burgemeester Sandberg. Soms is in kleine letters in een benedenhoek de naam van de drukker vermeld. Twee druktechnieken overheersen: offset- en steendruk (ook wel lithografie genoemd). De eerste is de modernste en biedt goede mogelijkheden voor het werken met grote, monochrome vlakken en felle kleuren. Aanplakbiljetten in deze techniek dragen duidelijk invloeden van de Art Deco, een belangrijke stroming in de toegepaste kunsten van de jaren dertig, toen het affiche een bloeiperiode doormaakte, met als bekendste representant A.M. Cassandre. De steendruk is geschikter voor de weergave van tekenachtige details en werd veel toegepast tijdens de stijlperiode van de Art Nouveau, die floreerde rond 1900.

Veel affiches zijn gesigneerd. Hoogtepunt is een reeks van zes aanplakbiljetten van Willy Sluiter, een kunstenaar die over een uitzonderlijk goede tekentechniek beschikte, die hij inzette voor vrij en toegepast werk, zoals affiches, boekillustraties en bladmuziek. Ze zijn gedrukt bij Senefelder, een bedrijf dat een begrip is op het gebied van de lithografie. De aanplakbiljetten uit de collectie van het SNS Historisch Centrum worden voor het eerst in lange tijd weer in het openbaar getoond. Uit de hele verzameling zijn ongeveer twintig stuks geselecteerd.

(Extra informatie:) Een heldere boodschap

Het affiche is een communicatiemiddel dat opkomt aan het eind van de 19de eeuw. Dankzij nieuwe druktechnieken (lithografie) en transportmogelijkheden (trein, auto) wordt het eenvoudiger en goedkoper om affiches op grote schaal te produceren en te verspreiden. Het medium ontwikkelt zich ook artistiek gezien door de inzet van kunstenaars. In de loop van de 20ste eeuw groeit het uit tot een belangrijk middel voor het overbrengen van diverse boodschappen: culturele, ideologische, politieke en commerciële. Er komen zelfs speciale reclamezuilen om de affiches op te plakken. Ze gaan een belangrijke rol in het straatbeeld vervullen. Verwante reclame-uitingen vinden we terug op muurschilderingen en emailleborden.
Het is de bedoeling dat een affiche op kernachtige wijze het beoogde publiek bereikt. Daarvoor moet het aan een aantal voorwaarden voldoen. De boodschap moet helder zijn, impact hebben en zo lang mogelijk in het geheugen blijven hangen. Dat kan door het beeld zo aantrekkelijk mogelijk te maken en door er een pakkende tekst aan toe te voegen. Daarnaast moet het geheel de emoties van de kijker aanspreken, bijvoorbeeld door er een humoristische of pedagogische draai aan te geven. Dat kan op een positieve of negatieve manier. Een hele kunst. Juist daardoor ontwikkelt het affiche zich geleidelijk tot een zelfstandige kunstvorm met gespecialiseerde ontwerpers. In eerste instantie waren de meeste affiches steendrukken. Daarna kwamen er ook andere reproductietechnieken op, zoals de offset- en de zeefdruk.

Zie ook de vernieuwde website www.walkatearchief.nl