Column burgemeester Bort Koelewijn: Over een blauwe toren en zwarte zwanen

Blauw

Misschien is het u opgevallen. De Nieuwe Toren kleurde vorige week blauw in de avonduren. Dat was ter ere van het 75 jarig bestaan van de Verenigde Naties. In veel gemeenten zijn bijzondere gebouwen daarom vorige week blauw aangelicht.  Is er aanleiding om die verjaardag feestelijk te vieren? In 1945 kwamen – na 5 jaar oorlog en menselijk lijden- vertegenwoordigers van landen met alle verschillen bij elkaar. Zij wilden bouwen aan een betere wereld. De Verenigde Naties heeft  geweld, onrecht en armoede helaas niet kunnen beëindigen. Maar wel weten te beteugelen en terug te dringen. Er is een Internationaal Strafhof en er waren internationale rechtbanken om tegen oorlogsmisdaden en schendingen van mensenrechten op te treden. Staten zijn zich bewust dat niet elk optreden straffeloos kan. Dat werkt preventief. Strafbaar optreden gebeurt desondanks nog teveel. De Verenigde Naties is een wereldwijde organisatie en er gelden ook voor haar beperkingen om bijvoorbeeld militair in te grijpen. Op www.vrijheid.nl kunnen we verschillende verhalen lezen over ervaringen. Daaruit blijkt dat militair ingrijpen vaak lastig is, maar ook niet altijd het gewenste effect brengt. Diplomatiek overleg en gezamenlijke politieke druk met andere (met het aan te spreken land verbonden) staten leiden tot betere resultaten. Dat is vaak een proces dat tijd kost. En daardoor bij ons nogal eens tot onbegrip leidt. Koning Willem-Alexander bracht met een videoboodschap een eerbetoon aan de stichters van de Verenigde Naties. Hij stelt daarin dat miljarden mensen in hun dagelijks leven de vruchten plukken van de rol die de Verenigde Naties spelen. Zelf kunnen we moedeloos worden als we horen over de vele plekken in onze wereld waar mensen onrecht ervaren door overheidsoptreden. We kunnen ons afvragen wat het nut is van dit soort instituten. Bij wat nodig is zie ik een aanmoediging voor het streven naar een wereld die iedereen gelijke kansen biedt, waarin fundamentele vrijheidsrechten worden gerespecteerd en waar mens en planeet worden beschermd. Het werk is lang niet af.

Zwart

De koning legt in zijn toespraak ook een verbinding met corona. Wereldwijd hebben we daarmee te maken, met grote gevolgen. In het Regionaal Beleidsteam waar de toepassing van de rijksmaatregelen voor onze gemeenten in IJsselland wordt besproken,  kwam de vraag naar voren of wij deze pandemie hadden kunnen voorspellen. Ik herinner me dat ik alweer enkele jaren terug als burgemeester ben opgeroepen om met elkaar te overleggen over een grieppandemie. Belangrijkste punt van aandacht was toen hoe te voorkomen dat de samenleving ontwricht als teveel mensen tegelijk ziek zijn en hun werk niet meer kunnen doen. Maar wat we nu beleven bij Corona? Als iemand mij vorig jaar had gemeld dat wij blauwe strepen zouden trekken door de Oudestraat om bezoekers te begeleiden omdat zij 1,50 meter uit elkaars buurt zouden moeten blijven, dat bewoners van verpleeghuizen niet of beperkt zouden mogen worden bezocht, dat vergaderingen praktisch alle digitaal worden gehouden, dat cafés gesloten zouden worden, dat kerken maar door een handjevol mensen mogen worden bezocht enz. Ik had hem of haar niet geloofd! Wij hebben ook de neiging om te ontkennen wat zeer onwaarschijnlijk is. Dat verschijnsel wordt tegenwoordig ook wel aangeduid als ‘zwarte zwanen’. Zolang je alleen witte zwanen hebt gezien, zie je geen zwarte. Nassim Nicholas Taleb schreef hierover een boek ‘De zwarte zwaan’. Dat gaat over onvoorspelbare gebeurtenissen die een enorme invloed hebben en achteraf aannemelijk en voorspelbaar worden gemaakt. Over ontwikkelingen die we kennen, kunnen we proberen een voorspelling te doen. Alhoewel ons kennen heel beperkt is. En de schrijver van het boek wijst ook nog op de betrekkelijkheid van voorspellingen. Hij heeft bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar het voorspellend vermogen van professionele beleggingsadviseurs en kwam  tot de conclusie dat toeval een grotere rol speelde dan deskundigheid. Deskundigen misleid door toeval. We stellen de vraag: welke zwarte zwanen komen er nog meer aanvliegen? Wie het weet mag het zeggen. Taleb stelt dan ook voor om niet te proberen Zwarte Zwanen te voorspellen, maar om een houding te ontwikkelen om negatieve gebeurtenissen te ondervangen en de positieve te benutten.

Witte zwanen, zwarte zwanen

Ondertussen is corona nog steeds niet klaar met ons. Ons gevoel zegt wel dat wij er klaar mee zijn.  We gaan de donkere maanden in. Voor veel mensen zoal moeilijk. En nu met extra beperkingen. Zorgen over gezondheid, eenzaamheid, elkaar niet kunnen ontmoeten, bedrijven onder druk, kerkelijk leven en verenigingsleven op een laag pitje,  troosteloze leegheid bij de horeca. En nog niet echt heel gunstige signalen over de effecten van de genomen maatregelen. Het roept een naargeestig beeld op.  Er bestaat een traditioneel liedje ‘witte zwanen, zwarte zwanen, wie gaat er mee naar Engeland varen? Engeland is gesloten, de sleutel is gebroken. Is er dan geen smid in ’t land die de sleutel maken kan?’. Naar die sleutel zijn we bij wijze van spreken nog steeds op zoek. Ik hoop dat we die snel vinden. Er zijn uitleggers bij dit liedje die stellen dat eigenlijk Engel-land wordt bedoeld. Ook dan spreekt er een hoopvol verlangen uit. Overigens maak ik onze samenleving een compliment voor de flexibiliteit en snelheid waarin zij zich heeft weten aan te passen aan de omstandigheden van dit moment! Ook dat is ongekend. En voor ons persoonlijk:  laten we juist ook in donkere dagen nagaan voor wie wij in onze omgeving een beetje licht kunnen brengen.

Bort Koelewijn