100 jaar Handelsregister: van zeker zaken doen tot de bestrijding van fraude

De Kamer van Koophandel (KVK) staat stil bij het 100-jarige bestaan van het Handelsregister. Op 15 maart 1921 ging de eerste Handelsregisterwet in werking. Er is in die 100 jaar veel veranderd, maar het doel is altijd hetzelfde gebleven: rechtszekerheid voor ondernemingen en voor partijen met wie zij zakendoen. Het Handelsregister wordt beheerd door KVK en valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat): “Weten met wie je zaken doet is van groot belang voor ondernemers. Dat draagt bij aan de rechtszekerheid en een goed functionerende open economie. Het Handelsregister speelt hier al 100 jaar een belangrijke rol in. Ook voor de overheid is het register met actuele gegevens over het Nederlandse bedrijfsleven, een belangrijke bron voor het maken en uitvoeren van beleid.”

Rechtszekerheid

In 1895 wordt er voor het eerst gesproken over het idee een landelijk register voor ondernemers op te richten. Toch komt het idee dan niet van de grond. In het begin van twintigste eeuw wordt er opnieuw aangedrongen op de invoering van een Handelsregister. Belangrijkste reden daarvoor was rechtszekerheid. Het moest vast komen te liggen dat iemand officieel een bedrijf had. Daarom moest een ondernemer zich inschrijven in het Handelsregister zodat iedereen dit register kon raadplegen.

In Nederland kiest de overheid ervoor het register onder te brengen bij de Kamers van Koophandel. Aan het begin van de 20e eeuw waren dat er zo’n 97, die per gemeente werkten. Om de Handelsregisterwet goed te kunnen laten werken, moesten eerst de Kamers van Koophandel wettelijk vastgelegd worden. En dus worden, op 26 maart 1920, 36 Kamers van Koophandel wettelijk ingesteld in de eerste Wet op de Kamers van Koophandel. Gezamenlijk bestrijken ze het hele land en gaan ze het landelijke register beheren. Toen dit goed geregeld was, kon ook de eerste Handelsregisterwet (bij Koninklijk Besluit tot stand gekomen op 16 november 1917) eindelijk in werking treden. Dat was op 15 maart 1921.

Wettelijke doelen

KVK legt van iedere onderneming en andere rechtspersonen onder andere vast wat de handelsnaam is, op welke adres hij gevestigd is en wie tekenbevoegd en aansprakelijk is. Iedereen kan deze bedrijfsgegevens 24/7 opvragen in het Handelsregister. Naast rechtszekerheid zijn de efficiëntie van de overheid (bijvoorbeeld dat je als ondernemer niet bij iedere instantie opnieuw je gegevens hoeft achter te laten om te bewijzen dat je ondernemer bent) en het stimuleren van de economie (zoals klanten en opdrachtgevers vinden) wettelijke doelen van het Handelsregister. In 2020 is er nog een doel toegevoegd in de wet: fraudesignalering. KVK heeft een rol in het bestrijden en voorkomen van criminaliteit. Niet alleen doordat gegevens uit het register worden gebruikt door instanties als Dienst Justis, maar ook voor het detecteren van signalen die mogelijk duiden op fraude of andere criminele activiteiten, zoals mensenhandel of plof-bv’s.

Openbaarheid en privacy

Het Handelsregister is vanaf de start een openbaar register dat voor iedereen te raadplegen is. De openbaarheid van het register is belangrijk voor de rechtszekerheid en voor het stimuleren van de economie. Door de komst van internet en de digitaliseringsslag die er gemaakt is, is het spanningsveld tussen openbaarheid en privacy groter geworden. Ondernemers ondervinden last van de ongewenste aanbiedingen of krijgen zelfs te maken met intimidatie en bedreigingen. Daar waar de wet ruimte biedt, doet KVK er alles aan om de privacy van ondernemers te beschermen. Bijvoorbeeld door het telefoonnummer in minder producten te vermelden, de gebruikersvoorwaarden aan te passen en gebruik te maken van databankenrecht.

Susi Zijderveld, voorzitter Raad van Bestuur KVK: “KVK zoekt voortdurend naar de balans tussen openbaarheid en privacy. Beide zijn belangrijk voor het functioneren van het Handelsregister. Door Databankenrecht in te zetten, willen we grootschalige doorverkoop van data, zonder oog voor de privacy van ondernemers, uit het Handelsregister tegengaan en daarmee privacyschendingen voor ondernemers voorkomen.”