‘Zorgverleners, gemeente en buurt moeten samen optrekken om slecht imago zorgwoningen te verbeteren’

KAMPEN - Drugsdealen, geluidsoverlast, feestjes tot diep in de nacht. De overlast van zorgwoningen in Kampen was de laatste jaren groot. Maar inmiddels is dat stukken minder. Er is meer zicht op problematische gevallen en zorgaanbieders nemen zelf hun verantwoordelijkheid. Tot deze conclusie kwamen de gemeente en Berry Wagterveld van Wagterveld Zorg onlangs tijdens een gesprek op uitnodiging van De Brug. Beide partijen erkenden wel dat er nog een hoop moest gebeuren. Met name gebrekkige zorgverleners moeten worden aangepakt en zorgverleners en gemeente moeten samen optrekken in het informeren van de inwoners. 

Het gesprek vond plaats naar aanleiding van de brand die op 7 maart woedde in een woning aan de Oudestraat. Er werd een informatiebijeenkomst belegd op het gemeentehuis en daar ging al snel over zorgwoningen. Ook in de media werd de link gelegd. Dat stak zorgverlener Wagterveld. In het pand woonde inderdaad een cliënt van hem, maar die was slachtoffer van de brand in een particulier bewoonde woning daaronder. Dat er beschuldigend naar zijn cliënt en de zorg gewezen werd, komt volgens Wagterveld door de negatieve beeldvorming, waar in zijn ogen ook de gemeente aan meewerkt. 

Wagterveld: “De gemeente heeft een zorgtaakstelling: dat betekent dat zij van het Rijk de opdracht heeft om mensen die zorg nodig hebben op te nemen in hun buurten en wijken. Zij heeft de zorgverleners nodig om daaraan te voldoen. In veel gevallen gaat dat goed. Het helpt ons niet als de gemeente in de media stelt dat ze zorgaanbieders aan gaat pakken. Het wekt de suggestie dat beide partijen tegenover elkaar staan.”

Negatieve beeldvorming

Burgemeester Bort Koelewijn reageerde geprikkeld op de suggestie dat de gemeente schuldig is aan de negatieve beeldvorming. Zowel bij de brand als bij bijvoorbeeld het tragische overlijden van een jongeman in de Boven Nieuwsstraat heeft de gemeente volgens hem steeds en snel benadrukt dat de betrokkenen niet in een zorgtraject zaten. In die gevallen benoemde de burgemeester ook specifiek naar de media dat er slechts met een klein deel van de zorgverleners problemen zijn. 

Daarnaast werden de harde woorden volgens wethouder Jan Peter van der Sluis gesproken in een tijd dat het met de zorg ‘ook echt de spuigaten uit liep in onze gemeente’. “Er waren veel klachten van bewoners en de politie moest vaak optreden. Een groot probleem was de aanzuigende werking. Buiten de stad ging het verhaal dat je in Kampen een zorgwoning moest zoeken, omdat je daar makkelijk kon wonen. De politie in Kampen vertelde mij dat zij signalen hadden van collega’s uit andere regio’s. Die stelden dat zij wel bekend waren met bepaalde personen die hier waren gaan wonen en dat waren geen positieve signalen.”

Er ging dus veel mis en daar moest hard tegen opgetreden worden volgens de gemeente. Dat ging gepaard met harde woorden en een aantal maatregelen. Zo mogen woningen niet meer zomaar gesplitst worden zonder een vergunning. Onzelfstandige wooneenheden (‘kamers’) moeten minimaal 25 vierkante meter groot zijn en zelfstandige woningen minimaal 60 m2. “Als er nu ergens getimmerd wordt, gaan wij al even kijken”, aldus Koelewijn. Ook wordt alle zorg vanuit de Wmo kritischer bekeken en is er een meldpunt waar inwoners met klachten terecht kunnen. Van der Sluis vult aan: “De gemeente werkt op drie fronten aan de problematiek: via het bestemmingsplan, via verbetering en monitoring van de kwaliteit van zorg via openbare orde en veiligheid. We zijn er nog niet, maar hebben we degelijk stappen gezet.” 

Minder klachten

De aanpak heeft volgens Koelewijn effect. Het aantal klachten is het laatste jaar met zo’n 60 procent gedaald van zo’n 10 klachten per week naar slechts een enkele klacht (dit jaar nog nul). Dit beeld wordt bevestigd door de Politie. Ook daar komen nauwelijks klachten binnen over overlast vanuit zorgwoningen. Met een aantal van 200 zorgwoningen alleen al in de binnenstad is het volgens de gemeente niet reëel om te verwachten dat er nooit klachten zullen komen. “Maar je kunt niet stellen dat de zorg in het algemeen overlast veroorzaakt. Er gaat veel goed.” De gemeente geeft aan tevreden te zijn met hoe het er op dit moment voorstaat.
Als het inderdaad zoveel beter gaat, hoe kan het dan dat op social media nog zo vaak discussies over overlast oplaaien en hoe kan het dat bij incidenten veelal zorgwoningen als schuldige aangewezen worden? Volgens zorgverlener Wagterveld komt het door twee dingen. Er is ten eerste nog het nodige mis in de zorg en ten tweede komen de positieve resultaten te weinig aan de oppervlakte. Dit had volgens hem voorkomen kunnen worden als de gemeente minder reactief had opgetreden en veel meer vanaf het begin samen met inwoners en zorgverleners had opgetrokken.
“Dan had de gemeente zorgverleners meer kunnen sturen. Bijvoorbeeld door er op aan te dringen dat ze contact met de buurt opnemen. Vanuit het oogpunt van privacy ligt dit lastig en wij hebben hier in het begin ook fouten in gemaakt, maar we hebben ervan geleerd. Als je nu zorg wilt bij ons, moet je ermee akkoord gaan dat wij de buurt informeren. Zo voorkomen we dat een zorgbehoevende geïsoleerd leeft. In het ideale geval maakt de buurt kennis met de nieuwe bewoner, zodat ze zelf ook een oogje in het zeil kunnen houden. Ik heb cliënten die met een taart bij de buren voor de deur stonden en die een uitstekende band met elkaar hebben.”

Wildgroei

Volgens Wagterveld wordt de beeldvorming vooral negatief beïnvloed door de wildgroei van niet-gecontracteerde zorgaanbieders in de stad. Deze zorgaanbieders verlenen zorg binnen de Wmo of vanuit een persoonsgebonden budget (pgb). Iedere Kampenaar kan via een pgb zorg aanbieden, zonder diploma’s of controle. De zogenaamde ‘zorgcowboys’ kopen woningen op, delen hem op, plaatsen kwetsbare jongeren, incasseren pgb’s en laten de buurt en de jongeren verder aan hun lot over. De gemeente heeft deze zorgverleners volgens hem minder goed in beeld en komt ze vaak pas op het spoor door overlastmeldingen uit de buurt. 

Volgens de gemeente bestaat de ‘wildgroei’ uit vier aanbieders, waar bovendien wel degelijk eisen aan worden gesteld. “Voorheen was het misschien makkelijk om ‘zomaar’ zorg aan te bieden maar we werken sinds ruim een jaar nu met een verordening voor het persoonsgebonden budget (pgb) met de nodige kwaliteitseisen. Zo stellen we bijvoorbeeld eisen aan het hebben van een relevante opleiding en vragen we bijvoorbeeld ook naar een Verklaring omtrent het gedrag (VOG).”

Volgens Wagterveld zouden nog hogere kwaliteitseisen gesteld moeten worden aan zorgaanbieders. “Ik heb naast cliënten die onder de Wmo vallen, ook cliënten die onder de Wet langdurige zorg (Wlz) vallen. Om zorg te mogen bieden binnen de Wlz, moet je als zorgaanbieder voldoen aan hoge kwaliteitseisen. Mijn advies aan de gemeente zou zijn, om die kwaliteitseisen ook toe te passen op de Wmo. Creëer een poort waar aan de voorkant getoetst wordt of de zorg die geboden wordt kwalitatief goed is volgens de norm die geldt voor de Wlz. Als je dat doet, dan denk ik dat 60 procent van de zorgverleners uit de binnenstad per direct wegvalt.” 

Het is een getal dat Koelewijn en van der Sluis de wenkbrauwen doet fronsen. “Als dat echt zo is, dan schrik ik wel van zo’n getal. Daar wil ik zeker nog eens goed naar kijken.” Van der Sluis stelt echter ook dat het moeilijk is om op te treden tegen deze gevallen. “De jongeren zijn vaak 18+ en mogen zelfstandig wonen. Juist omdat hier vaak onder de radar geopereerd wordt, ben je als gemeente afhankelijk van de goodwill van de zorgverlener. De gemeente speelt pas een rol als het zo erg mis gaat dat je handhavend op moet treden.” 

Dronten

Een pasklare oplossing voor het vraagstuk lijkt er dus nog niet te zijn. De gemeente stelt al het nodige te doen, klachten zijn verminderd, maar er is nog overlast en er zijn nog misstanden. Wat Wagterveld betreft moet de gemeente in ieder geval eens kijken bij de buren. In Dronten speelt de gemeente een actieve rol bij het integreren van zorgwoningen en cliënten in de wijk. Ze zorgt ervoor dat zorgverleners en bewoners met elkaar in contact komen en elkaar leren kennen. “Projecten als dit vergroten het begrip van de bevolking voor zorgwoningen en dat is ook nodig. Het zorgt ervoor dat de zorgbehoevende en de buren niet naast elkaar leven, maar echt gaan samenleven en dat is zowel voor de buurt als de cliënt de beste vorm”. 

Burgemeester Koelewijn vindt dat een belangrijke ontwikkeling die ook voor wijken buiten de binnenstad van betekenis is. “Nu het landelijk beleid is om mensen die zorg nodig hebben niet vast te houden in instellingen ergens in de bossen maar hen in woonwijken te laten wonen is de integratie van groot belang. Dat stelt mijns inziens eisen aan de huisvesting, aan een goede verdeling over de wijken maar ook eisen aan degenen die zorg nodig hebben. Stellen zij zich met hun kwetsbaarheid voor aan de buren? En aan de buren: weten zij wat hen te doen staat als het even niet goed gaat met de zorgbehoevende? Dit thema krijgt regionaal en ook in Kampen aandacht.” Koelewijn zegt toe zich hierover ook door Dronten te laten informeren. 

(door Nick de Vries)