Afbeelding

Dr. Iet Erdtsieck. Aflevering V. Nazificering gemeentelijke instellingen

· leestijd 2 minuten Algemeen

Het is op 17 april 2015 op de kop af zeventig jaar geleden dat Kampen werd bevrijd. Voor historica en schrijfster Iet Erdtsieck is het ook de dag dat ze haar nieuwe boek presenteert over Kampen in oorlogstijd. In de aanloop naar de boekpresentatie stipt Erdtsieck tweewekelijks al wat thema's aan in weekblad De Brug. Een centrale figuur daarbij is de ?foute burgemeester' Edward  Floris Sandberg.     

Toen Sandberg, in 1942, door de bezetter was benoemd tot burgemeester van Kampen, kreeg hij vrij spel om de stad te nazificeren. Eigenlijk was dat vrij simpel. De gemeenteraad van Kampen was, zoals alle gemeenteraden in Nederland, in 1941 ontbonden en na verloop van tijd namen de Kamper wethouders één voor één ontslag. Sandberg kreeg mede daardoor invloed op alle gemeentelijke instellingen, zoals alle ambtenaren in gemeentedienst, al het openbaar onderwijs, het Stadsziekenhuis, het Weeshuis, de Leeszaal en de Stadsgehoorzaal.

De burgemeester trachtte invloed op het Kamper ambtenarenapparaat te verwerven door NSB'ers op belangrijke posten in het gemeentelijk apparaat te benoemen of plaatsen daarin te creëren. Ook stelde hij NSB-regenten aan over het Stadsziekenhuis en het Weeshuis. Tevens benoemde hij NSB-docenten in het openbaar onderwijs.

Vanaf zijn benoeming tot aan de bevrijding, heeft het overgrote deel van de Kamper ambtenaren zich (lijdelijk) verzet tegen de maatregelen van Sandberg. Dat begon al toen de burgemeester alle kosten van zijn installatie tot burgemeester op de gemeentelijke begroting zette, ook de reiskosten van de Duitsgezinde organisaties die hij had uitgenodigd bij zijn installatie. Uiteindelijk moest hij de reiskosten uit eigen zak betalen.

Kampen kende bij Sandbergs aantreden slechts drie NSB-ambtenaren. Hij benoemde nog eens 29 NSB'ers. De invloedrijkste waren: N. G. Christoffels, hoofd van de Distributiedienst; J. Boesveld, opperluitenant van Politie; J. v. d. Velde, hoofd Sociale Zaken (een gecreëerde baan) en G. A. Hak, hoofd van de Centrale Keuken (gaarkeuken). NSB'er A. E. Roest van Limburg (die een tijdje waarnemend burgemeester van Kampen zou worden), was al lange tijd directeur Gemeentewerken.

Lastiger was het voor Sandberg om greep op het openbaar onderwijs te krijgen, omdat hij dan ook te maken kreeg met de Inspectie van het onderwijs. Het lukte de burgemeester echter om G. G. Dilling aan lagere school A voor de klas te krijgen. Dilling was een notoire nazi. Op lagere school D. gaf de NSB'er Joh. Bonhof les. Ook het gemeentelijk lyceum ontkwam niet geheel aan nazificatie. Benoemd werden, ondanks tegenwerking van directeur C. G. B. Ten Kate, W. C. Bakker en J. Besse. De laatste slechts voor korte tijd. Directeur Ten Kate schoof handig in het lesrooster, met als gevolg dat Besse heel weinig lesuren overhield en vertrok.

Het christelijk onderwijs kon Sandberg buiten de deur houden, doordat onderwijzers zich konden beroepen op hun schoolbesturen. Uiteindelijk durfde Sandberg deze niet aan te pakken, ook al omdat dit van Duitse zijde werd afgeraden. In het gehele christelijk onderwijs in Kampen werkten twee NSB'sters: de gezusters A. A. van Dijk en K. van Dijk. Zij konden pas bij de bevrijding door de Hervormde schoolvereniging worden ontslagen. Zij werden door de POD (Politieke Opsporingsdienst) of BS ( Binnenlandse Strijdkrachten) in 1945 opgepakt en geïnterneerd in de Van Heutszkazerne.

Over de intimidatie van de ambtenaren en het onderwijs heeft adjudant van politie, Pieter Kapenga, een rapport geschreven. Daarin staat hoe Sandberg te werk ging om de jeugd van Kampen voor zijn nationaalsocialistische gedachtegoed te winnen. Op een gegeven moment liet hij bij alle scholen een brief bezorgen, waarin hij sommeerde, dat de onderwijzers van alle lagere scholen en de leraren van al het vervolgonderwijs, met hun oudste, respectievelijk jongste leerlingen, binnen het uur, in de Buitensociëteit werden verwacht. Het ging dus om alle Kamper 12- tot 14-jarigen. Daar aanwezig werden de leerlingen toegesproken door persvoorlichter Max Blokzijl (na de oorlog geëxecuteerd). Genoemde onderwijzer Dilling riep de kinderen op ongehoorzaam te zijn aan hun onderwijzers en de nazistische leer te omarmen. De onderwijzers van de christelijke scholen kwamen niet, met de smoes, dat hun schoolbesturen het verboden, het lesrooster zomaar te veranderen. Volgende keer de houding van de kerken en andere instellingen. Zie ook www.ieterdtsieck.nl

Afbeelding
Django Wagner zegt af voor Sail Kampen 2024 en wordt vervangen door Henk Dissel Algemeen 12 uur geleden
Ook bij regen houdt je het droog bij Sail Kampen 2024.
Enorme paraplus boven evenemententerrein houden bezoekers Sail Kampen 2024 droog Algemeen 13 uur geleden
Afbeelding
Luchtbeelden tonen opbouw indrukwekkend evenemententerrein van Sail Kampen 2024 Algemeen 15 uur geleden
Afbeelding
Leg jij het gevoel van Sail Kampen 2024 vast op foto? Stuur je foto in en win. Algemeen 23 uur geleden
Afbeelding
Wie wil De Brug bezorgen in de binnenstad van Kampen? (En enkele andere wijken) Algemeen gisteren
Afbeelding
Verblijf Oekraïners in samenleving komt in nieuwe fase Algemeen gisteren
Broederkerk
Regiobijeenkomst van stichting 'Kom over en help' Algemeen 28 mrt, 06:57
Wethouder Richard Boddeus neemt de handtekeningen in ontvangst
Actiegroep Muziekpad bestendigt protest met honderden handtekeningen Algemeen 27 mrt, 23:23
Een eigen moestuin; Alex oefende er in Kampen al mee, maar straks heeft hij een immense moestuin voor eigen biologische teelt (foto: Attest Communicatie)
Freelancer De Brug vertrekt naar Bulgarije (8): Natuurlijk wil ik ook een eigen moestuin Algemeen 27 mrt, 15:57