Vijftien unieke getuigenissen van één ?ware kerk'
· leestijd 4 minuten Algemeen(door Christiaan Schutte)
ZWOLLE - Ze moeten er zelf hard om lachen. Een interview met de Zwollenaren Wolter Huttinga en Suzan Bloemendaal en Marijke de Boer uit Kampen ontaardt al snel in een onderlinge discussie over geloven. Onderwerp van gesprek is het boek Vrijgemaakt? waaraan zij meeschreven. En het lijkt warempel wel of ze weer even op vereniging zitten bij de vrijgemaakt gereformeerde kerk van hun jeugd. Alleen komen de antwoorden deze keer niet uit de catechismus maar recht uit het hart.
Dat is tevens de rode draad van het boek zelf. Vijftien dertigers beschrijven heel openhartig hun jeugd in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) en hoe ze later op zoek gingen naar hun ware identiteit. In een wereld die zo anders bleek dan de afgeschermde gereformeerde zuil waarin ze opgroeiden. Dat zij die zuil (zie kader) als laatste generatie vrijgemaakten in volle omvang meemaakten, is een gegeven dat het boek historisch extra interessant maakt.
?Ik bewaar aan de
kerk voornamelijk
goede herinneringen'
Hoewel niemand de behoefte voelde om ?azijn te pissen', heeft Vrijgemaakt? een zeker ?fuck it-gehalte' bekent Wolter. ?Veertigers hebben nog steeds de neiging de zaken met de mantel der liefde te bedekken in de trant van ?misschien heb je een punt, maar laten we de boel bijeen houden'. Twintigers daarentegen dragen veel minder de frustratie in zich die wij nog wel voelen. De dertigers in het boek vertellen er onomwonden over?, verwoordt hij het bestaansrecht ervan. Cynisch of provocerend is het boek volgens Wolter echter zeker niet. Echt representatief evenmin geeft hij toe. ?Dan had je evenredig veel blije, nog actieve, vrijgemaakten aan het woord moeten laten en dat was niet de insteek. Vrijgemaakt? gaat over een worsteling waarover de auteurs open en bloot vertellen.? Zelf heeft Wolter overigens hoofdzakelijk goede herinneringen aan de kerk waar hij zichzelf tegenwoordig terugvindt als mysticus. Ergens wegdromend op een bankje achterin.
Marijke heeft gebroken met de kerk. In Vrijgemaakt? rekent ze af met de seksuele moraal van ?reinheid' en ?geen seks voor het huwelijk'. Een precair onderwerp beaamt ze. ?Ik heb mij jarenlang schuldig gevoeld. Als ik maar maagd bleef?, blikt Marijke terug. ?Die zogenaamde ideële werkelijkheid is zo onverenigbaar met echt mens zijn en alle mooie gevoelens die daar bij horen.?
In haar essay valt te lezen dat het heel intiem en fijn was om voor het eerst seks te hebben. Maar nu ook weer niet zo hemels als ze zich had voorgesteld van iets ?dat zo bijzonder is dat je het moet bewaren voor de huwelijksnacht'. Seks is prachtig en tegelijkertijd hoort het bij het aardse leven als iets waaraan je moet werken, net als de emotionele band met je partner aldus Marijke. Ze had het groter gemaakt dan het was. Nog steeds kan ze er boos om worden, net als om reacties van vrijgemaakten die vinden dat de kerk zich beter kan richten op de toekomst in plaats van hier lang bij stil te staan. ?Met dat soort opmerkingen kan ik dus niets. Alsof hoe ik mij heb gevoeld er niet toe doet.?
Wolter merkt op dat hij opvallend veel positieve reacties heeft gehad uit gereformeerde hoek. Suzan eveneens. Ze kreeg zelfs een WhatsApp-je van een zestiger met de veelzeggende tekst: ?ik ben ook een dertiger'. Het doet niets af aan het feit dat Suzan destijds wel vrij letterlijk tegen de kerkmuren opliep. Als ?synodaal' meisje dat verkering kreeg met een vrijgemaakte jongen maakte ze de GKV van dichtbij mee zonder ooit lid te worden. In die tijd heerste bij menigeen, onder wie ook dominees, nog de gedachte dat de GKV de ware kerk was. Als verondersteld aanhanger van Kuitert (de theoloog die onder meer stelt dat geloven uitsluitend mensenwerk is, red.) werd ze met argwaan bekeken. ?Inmiddels heb ik hem gelezen?, zegt Suzan lachend.
De moeder van twee kinderen begint in september aan een studie theologie in Amsterdam. Ze heeft al heel wat literatuur over religie verslonden. Een zoektocht die begon nadat ze in 2004 in Azië was toen daar de tsunami plaatsvond. Tallozen vonden de dood, zij had geluk. Maar: wie is toch die God die zoiets toelaat?
?Wat geloof ik echt en
wat is aangepraat?
Daar kom je nooit uit'
Suzan over de studie: ?Ik ben erg benieuwd hoe de kerkelijke omgeving waarin ik ben opgegroeid zich verhoudt tot de breedte van de christelijke traditie en wat dat voor mij betekent. Best confronterend ja.? Een lijn die Suzan heel sterk terugziet in Vrijgemaakt? is het worstelen met de vraag wat je nu echt ten diepste gelooft en wat omdat het je ooit zo is aangepraat. ?Daar kom je nooit helemaal uit.?
Wolter is het met haar eens. Hoewel hij in het boek met een knipoog opmerkt dat je het als mysticus niet hebt getroffen in de GKV vindt hij er wel de ruimte om daar beetje bij beetje achter te komen. Van schuldgevoelens hoeft hij zich niet te ontdoen. ?De negatieve gevoelens van anderen kan ik mij echter heel goed voorstellen.? Tegelijkertijd is de GKV veranderd, meent de theoloog, die nog eens zijn preekbevoegdheid hoopt te halen. ?Ik merk dat ik heel dicht aanschurk tegen veel van wat er in de GKV gebeurt. Maar laat mij op de achtergrond maar een beetje pastoraal bezig zijn. Praten met mensen die rondlopen met geloofsvragen.?
De behoefte om een spreekbeurt te houden over Vrijgemaakt? als inleiding op een debat in de kerk heeft hij dan ook totaal niet. ?Het is mij wel gevraagd, maar ik moet er niet aan denken. Ik praat veel liever één op één met mensen.? Een discussie aanzwengelen is ook wel zo ongeveer het laatste dat Suzan wil. ?Wij drieën denken al heel verschillend en binnen een grote groep zijn er nog meer verschillen. Dan zijn het vaak de schreeuwers die het debat vormgeven.?
?Een leven lang
zoeken vind ik
zonde. Ik wil leven'
De ander zoeken buiten de groep, misschien is dat wel wat de schrijvers gemeen hebben. Marijke werkt binnen de organisatie Kunstbende, die talentontwikkeling stimuleert, veel met jeugd. ?Ik heb een antenne voor jongeren die in een isolement zitten, bijvoorbeeld omdat ze kampen met een schuldcomplex. Zodra ik dat merk, probeer ik diegene een beetje op weg te helpen.? Slachtoffer voelt Marijke zich net zo min als Wolter en Suzan. In de kerk zal je haar niettemin nooit meer aantreffen. ?Als God wel bestaat is dat prima. Een leven lang zoeken vind ik alleen zonde van mijn tijd. Ik wil leven.?
Gereformeerde zuil
De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zijn ontstaan in 1944. Net als in andere orthodox gereformeerde kerken gaat de kerkelijke leer uit van een drie-enig God: Vader, Zoon en Heilige Geest. God heeft hemel en aarde geschapen en de mens naar zijn evenbeeld. Na de zondeval is de mens echter niet meer in staat om te leven zoals God dat heeft bedoeld, terwijl hij dat wel eist. Hij heeft zijn zoon Jezus Christus naar de aarde gezonden om te sterven voor de zonden van de mens. Wie dat gelooft heeft eeuwig leven. Bijzonder aan de GKV was de gedachte dat zij de enige ware kerk was. Als geen ander kerkgenootschap heeft de GKV zich verenigd in bijvoorbeeld eigen scholen en politiek. Het eigen Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) ging echter op in de ChristenUnie, op de scholen is meer plaats voor andere gelovigen en ook is de GKV interkerkelijker. De samenwerking met de ?zusterkerken' Christelijk Gereformeerd en Nederlands Gereformeerd is daarvan een voorbeeld. Van een echte zuil is volgens menigeen geen of in mindere mate sprake.
