Wrak op IJsselbodem is een Kogge

KAMPEN - Het wrak dat in juli 2011 op de bodem van de IJssel is aangetroffen, is een Kogge. Dinsdagmiddag is een groep duikers onder massale belangstelling van zowel regionale als landelijke media naar de bodem van de IJssel gedoken om het wrak te onderzoeken.De duikers zeggen dat de vorm van de dekbalken die vroeger door een huid heen zouden moeten steken en het rechte, stijle voorsteven en de overnaadse constructie duidelijke kenmerken van een Kogge zijn. Het kasteel zit niet meer op het wrak en vooralsnog is er geen lading aan boord gevonden. De constructie is vanwege het zoete water in de IJssel nog in vrij goede staat. Het wrak is 150 meter van de haven gezonken.De duikers doen de komende acht dagen nog onderzoek naar de Kogge om de archeologische waarde vast te stellen.Het wrak dat in juni vorig jaar gevonden werd, werd destijds door Wouter Waldus van ADC ArcheoProjecten ongeschreven als de allerbeste vondst die hij in twaalf jaar tijd als archeoloog deed. Op basis van de constructie van het 20 bij 8 meter grote wrak gaan de archeologen er vanuit dat het gaat om een veertiende- of vijftiende-eeuwse Kogge.Tastbaar bewijs van ‘gouden eeuw’“Een tastbaar bewijs dat hier een Kogge gevaren heeft is totnogtoe nooit geleverd. Dit zou de ‘missing link’ in de bewijsvoering kunnen zijn”, zo meldde wethouder Janita Tabak tijdens de dinsdag gehouden persbijeenkomst over het wrak dat sinds juli vorig jaar op de bodem van de IJssel werd aangetroffen.En dat bewijs ligt er nu. “Het is helder dat we te maken hebben met een koggeschip”, liet Wouter Waldus (projectleider en onderwaterarcheoloog ADC Maritiem) een uur later weten tijdens de tweede dag van het onderzoek. Het wrak wat nog redelijk in tact is, heeft de kenmerken van een koggeschip: zo is het overnaads gebouwd en heeft het dekbalken die door de huid steken.Nationale en regionale pers konden met een replica van een kogge alvast een kijkje nemen bij de plek, 150 m van de haven, waar duikers bezig zijn de archeologische waarde van het wrak te bepalen. Van kogges uit de veertiende eeuw zijn wel 500 wrakken gevonden maar slecht twee ervan zijn redelijk goed bewaard gebleven zoals de Bremer Kogge en de kogge die in 2000 in het Belgische Doel werd gevonden. En nu kan daar een Kamper kogge aan toegevoegd worden. Privilege van koning AbelAlleen op papier was totnogtoe te achterhalen dat er in Kampen kogges voeren op de IJssel-gedurende de vroegere periode van de Hanzesteden (de dertiende tot en met de vijftiende eeuw) een druk bevaren vaarweg. Het oudste archiefstuk van het Gemeentearchief Kampen laat een privilege zien van Abel, koning van Denemarken en hertog van Jutland, verleend aan de Ommelandvaarders op 24 september 1251. Zo konden ze bijvoorbeeld vrijgesteld worden van tol. De gunstige ligging aan de drukbevaren handelsroute tussen de Zuiderzee en de Rijn maakte dat Kampen zich tot welvarende handelsstad ontwikkelde, georiënteerd op de Oostzee-handel en handel met het achterland van de Rijn. In 1441 trad Kampen formeel toe tot de Hanze en had veel invloed binnen dit samenwerkingsverband. Koggeschepen werden ontworpen voor zowel de zeevaart als de riviervaart en waren bedoeld om de Hanzesteden aan te doen. In zo’n kogge werden bijvoorbeeld haring, bijenwas, dierenhuiden, graan en ertsen vervoerd. Danzij de internationale handel en de vaart met Koggeschepen is Kampen een rijke stad geworden. “Dat is wel te zien aan het mooie stadsfront en de prachtige historische stad,” meldde Tabak .En het meest tastbare bewijs van deze gouden eeuw is nu de reconstructie van een Kogge dat aan de Kamper kade ligt. ConserverenHet onderzoek duurt nog 8 dagen, het wrak wordt schoongemaakt en er wordt gekeken hoe goed het bewaard is gebleven. Maar wat gaat er hierna met de kogge gebeuren? “Laten liggen is waarschijnlijk geen optie”, vertelt maritiem archeoloog Johan Opdebeeck. “Een mogelijkheid is het opgraven en oplichten. Maar dan moet je het ook conserveren, dat kost tijd en daar zit een kostenplaatje aan vast. Je zou het ook kunnen verplaatsen en onderwater laten liggen maar bij zo’n belangrijke vondst doe je dat ook niet. Na het onderzoek wordt er een adviesrapport uitgebracht.”Dat het wrak zo goed bewaard is gebleven komt door sedimentatie van ijsselzand en omdat het in zoetwater ligt. Bij zoutwater was dat niet gelukt. “Zoutwater heeft paalworm, een balk van 6 cm is hiermee in twee jaar tijd weg.”