Streekhistorie in de spiegel van oude namen (15)
· leestijd 2 minuten Cultuur(door Sybren Gerlofsma)
Van de ooit aan nederzettingen, verbindingswegen, wateren en andere landschapselementen gegeven namen is de betekenis vaak niet meer algemeen bekend. Toch kunnen die ons iets vertellen over de omgeving tijdens het ontstaan van die naam. Samen met gegevens uit bronnen en bodemvondsten dragen ze bij tot meer inzicht in de ontwikkeling van de streek. Deze aflevering gaat over het ontstaan van Brunnepe en Onden bij de pas voltooide ringdijk.
Brunnepe als dijkdorp
In de vorige aflevering is aangegeven dat Brunnepe jonger is dan Kampen. Drie afleveringen terug werd geschreven over een aangelegde ringdijk rond de stad met haar weiden. Om tot een gesloten dijkring te komen, was het nodig dat de rondlopende dijk aan beide zijden werd verbonden met de IJsseldijken in het verlengde van de Oudestraat. Daarvoor moest een bestaande kreek tussen Pannekoekendijk en Sint Nicolaasdijk worden afgedamd. De vroegere aanwezigheid van deze kreek was vóór de bebouwing met woningen nog zichtbaar in de laaggelegen Brunneper Polder tussen Pannekoekendijk en Noordweg. De afdamming kennen we nu als de Dorpstraat. Destijds werd een dergelijke afsnijding soms 'brand' genoemd, dat verwant is met het Germaanse woord 'bren' (= zwaard, afsnijder). Dat een afsluitende dijk in de middeleeuwen soms zo werd genoemd, weten we uit de rond 1180 gerealiseerde afdamming van het Zwin, een zeearm die zich tot Brugge uitstrekte. Bij deze dijk ontstond de plaats Damme. De dijk heet nog steeds Damweg of Branddijk. Dichter bij huis kennen we de veertiende-eeuwse Branderdijk bij Grafhorst, waarmee een stuk buitendijks land in een rivierbocht wordt afgesneden.
In onze streken werd het woord Brand destijds uitgesproken als 'brân' (broan). Mensen die zich aan de naar deze brân leidende dijk vestigden, woonden 'brân-upwert' of kortweg 'brânuppe', dat later via Bronope en Bronepe veranderde in Brunnepe. Duidelijk is dat de uitgang -epe afkomstig is van het achtervoegsel 'op' en niet van een prehistorische aanduiding voor een water.
Ruim een eeuw later komen we de benaming Brandsloot tegen als 'afsnijding' van een stuk van Brunnepe. Het afgesneden deel van het gebied 'Bronopwert' was bestemd voor de buiten de Kamper stadsmuren gelegen nieuwe stadswijk Hagen.
Onden
Aan de andere kant van de stad werd als sluitstuk tussen Zwartendijk en voormalige IJsseldijk een dijk gelegd, die we nu kennen als Slaper. Onder aan deze dijk ontwikkelde zich bij deze aansluiting de buurtschap Onden of Oene. Mogelijk dankt deze buurtschap haar naam aan de ligging 'onder' de stad Kampen in tegenstelling tot de ongeveer gelijktijdig ontstane buurtschap Brunnepe, die zich opwaarts van Kampen bevond.
Onderdijks
Een deel van de voormalige IJsseldijk kennen we nu als Venedijk vanwege de oorspronkelijke verbindingsfunctie met Vene (Kamperveen). Het stuk dijk nabij de buurtschap Onden stond ook bekend als Oener of Onder Dijk. Het oorspronkelijk buitendijkse land werd Onderdijkse Polder genoemd: de polder achter de Onder Dijk. Hieraan dankt de nieuwe stadswijk Onderdijks haar naam. De wijk ligt dus niet onder aan de dijk, maar aan de Onder Dijk.
Vragen en reacties
Als u vragen hebt of wilt reageren, kan dit rechtstreeks bij de schrijver via syger.div@gmail.com
