Oudste balkenbeschilderingen van Nederland ontdekt in Kampen
· leestijd 2 minuten Cultuur
KAMPEN - In een woonhuis aan de Burgwal op nummer 80 zijn de tot nu toe oudste decoratieve balkenbeschilderingen van Nederland gevonden. Deze kwamen vorig jaar maart te voorschijn achter later aangebrachte plafonds in de voorkamer. De beschilderingen met wapenschilden en leeuwen blijken na onderzoek waarvan de resultaten onlangs bekendgemaakt zijn te dateren uit de periode rond 1350, middenin de Hanzetijd.
Vanwege het belang van dit rijksmonument liet de gemeente Kampen een bouwhistorisch onderzoek uitvoeren toen eigenaar Jan Peeters de kantoren wilde ombouwen tot woningen. De Kamper onderzoeker Geert-Jan van der Schee onderzocht de indrukwekkende geschiedenis van het pand. Het van oorsprong 14e-eeuwse pand was eeuwenlang in bezit van adellijke families en had zelfs een traptoren aan de achterzijde.
Wapenschilden en leeuwen
Tijdens de werkzaamheden kwamen de balkenbeschilderingen aan het licht. Door de hoge ouderdom zijn deze erg vervaagd. Richard Harmanni, een specialist uit Amsterdam, werd erbij geroepen. Hij onderzocht samen met andere experts de wapenschilden, leeuwen en decoraties van takken en bladeren. De leeuwen vormen stilistisch gezien aanleiding tot een datering in de 14e eeuw. Vergelijkbare plafonds uit de 14e eeuw zijn niet in Nederland, maar wel in Keulen bekend. Meestal waren dit wapens van leenheren van wie men steun ondervond, maar soms ook fantasiewapens, zoals in Lübeck. In een Hanzestad als Kampen moet men bekend zijn geweest met dit soort praktijken en modes. Specialisten hebben helaas nog geen enkel familiewapen in de Kamper schilderingen kunnen identificeren.
Een zeer bijzondere vondst
Onderzoek naar de gebruikte verf wees uit dat de schilder gebruik maakte van kleurstoffen zoals wede, korstmossen en walnoot, en de pigmenten organisch zwart, krijt en vermiljoen. Het is deze combinatie van kleurstoffen en pigmenten die tot op heden nauwelijks in Nederlandse interieurs zijn gezien en die de vroege datering van deze schildering bevestigen. Gekleurde balkenbeschilderingen uit de veertiende eeuw zijn in Nederland tot nu toe alleen in de stad Utrecht aangetroffen. Hier gaat het om effen gekleurde balken en dus niet om afbeeldingen zoals in Kampen. Harmanni: “Dit alles maakt de vondst in Kampen zeer bijzonder. Omdat de schilderingen in Kampen nooit zijn overgeschilderd, maar achter een plafond zijn weggewerkt, wordt nu na meer dan 650 jaar één van de oudste interieurschilderingen in een Nederlands woonhuis prijsgegeven.”
Hanzedagen
Martin Ekker, wethouder monumenten, is enthousiast. “Mooi dat een subsidie uit de regeling ‘Wonen in de Binnenstad’ heeft geleid tot de vondst van deze oude beschilderingen. Het toont nog eens extra aan hoe belangrijk gedegen onderzoek is bij verbouwingen in de binnenstad. Het kan zomaar leiden tot een vondst van nationaal belang. In de aanloop naar de internationale Hanzedagen is dit natuurlijk een prachtige ontdekking.”
De eigenaar zoekt in overleg met de gemeente naar een mogelijkheid om de schilderingen in het zicht te houden. De uitdaging hierbij is om een combinatie te vinden die voorziet aan een reguliere bewoning van het huis, het behoud van de tekeningen en de mogelijkheid om ze te tonen. De gemeente hoopt bovendien dat de eigenaar tijdens evenementen als Open Monumentendag zijn deuren open wil stellen. Hij staat hier welwillend tegenover.
