Matthäus passion; een lofuiting

Matthäus passion; een lofuiting

Kampen geeft vanaf het oude station een prachtig entree via de ‘oude brug’ over de IJssel.Toch valt deze brug bijna direct in het niet wanneer je naar de overkant kijkt en de skyline van Kampen beziet. Direct springt de majestueuze ‘Bovenkerk’ eruit. Wat een bouwwerk.

En precies deze kerk is vanavond (Goede vrijdag 14 april 2017) het decor voor de uitvoering van Bach’s meesterwerk ‘de Matthäus Passion’; uitgevoerd door het koor ‘Arise Kampen’.
Van dit koor kreeg ik de vraag voorgelegd of ik misschien een recensie wilde schrijven over dit concert. Best wel vereerd over dit verzoek nam ik naast mijn kaart dus ook een pen mee om met een kritisch oor naar dit concert te gaan luisteren en daar waar nodig aantekeningen te maken in het prachtig (en gratis uitgedeelde) verzorgde tekst- en programmaboekje.

Sprongetje in de tijd
Nog steeds behoorlijk onder de indruk van het concert, stap ik ruim vijf uur later mijn huisje binnen in Rheeze. Mijn kat begroet me luid miauwend alsof ze vraagt: “Waar kom jij zo laat vandaan en waarom kijk je zo vreemd?” “Luister even mee” vraag ik haar.

“Een recensie schrijven over een meesterwerk? Gecomponeerd door een genie? Uitgevoerd in een prachtige kerk die dateert uit de 12e eeuw? Gezongen door een bevlogen en geconcentreerd koor, bijgestaan door een ontroerend en helder zingend jongenskoor uit Dalfsen? Prachtig begeleidt door een uit Duitsland afkomstig orkest? Omringt door fantastische solisten waarvan er zelfs een speciaal uit New York is komen overvliegen? En tenslotte, alles onder leiding van een subtiele dirigent die intens maar haast onzichtbaar dirigeert? En daar moet ik een RECENSIE over schrijven? Ga toch weg. Mijn kat was het direct met me eens.

Van recensie naar lofuiting
Het woord recensie heeft iets kritisch in zich. En dat past niet op een avond als deze. Alle ingrediënten waren deze avond aanwezig om je juist heel nederig te laten voelen. Kippenvel op onbekende plekken op je lichaam en, ook dat nog, op diverse en onverwachte momenten.

Ik schrap daarom voor dit concert het woord recensie en vervang het door een lofuiting. Een lofuiting van mezelf, als groot genieter en bewonderaar.

Een (verkorte) belevenis van de avond
Een concert van ruim tweeënhalf uur laat zich niet volledig beschrijven. Dat wordt een trilogie. Daarom een verkorte weergave van mijn belevenissen tijdens dit meesterwerk.

Het koor laat vanaf het begin zien dat het er zin aan heeft. Houdt zich goed aan de afspraken van de dirigent. Juist daarom knallen de heldere stemmen van het jongenskoor er ontroerend uit. Niet alleen aan het begin, maar tijdens het hele eerste deel valt dit telkens weer op. Het tovert glimlachen op diverse gezichten van bezoekers en koorleden.

De evangelist laat de hele avond goed van zich horen. Telkens met bezieling en inleving. Een voorbeeld zegt u? Daar waar Petrus tot drie maal toe ontkent Jezus te kennen en plots de haan hoort kraaien: “und ging heraus und weinete bitterlich”. Ik kreeg er een brok van in mijn keel. Je hoorde Petrus huilen.

Het orkest dat gevoelig begeleidt en bij de Aria’s meesterlijk de solisten bijstaat. Bijvoorbeeld bij de Aria’s ‘Erbarme dich’ en ‘Gebt mir meinen Jesum wieder!” Prachtig!

Geen solist wil ik tekort doen. Ik noemde de evangelist al even. Maar de bas Ira Spaulding verdient ook een vermelding Zijn zang is al zo gevoelig, maar de expressie die hij bij zijn vertolkingen van Petrus en Judas weergeeft is gewoonweg zo ontroerend dat kippenvel niet uit kan blijven.

Bach was overduidelijk een genie. Ik weet het niet zeker, maar omdat het jongenskoor er na de pauze niet meer bij is, heeft hij volgens mij gezorgd voor een fantastisch alternatief; De ‘Viola da Gamba’. Prachtig hoe dit schitterende instrument wordt bespeeld door een bevlogen kunstenaar. Zij speelt met heel haar lichaam. Je zou er op kunnen dansen, maar dat past natuurlijk niet in een stuk als dit. Maar magnifiek bij bijvoorbeeld de Aria ‘Geduld’. Kippenvel onder je voeten? Het kan!

Een orkest uit Duitsland, maar het klavecimbel en het kistorgel werden getemd door twee enthousiaste Nederlandse mannen. Het plezier straalde van hun gezichten af.

En dan het koraal ‘ Wenn Ich einmal soll scheiden”. Grijpt het je al bij de strot bij een reguliere uitvoering; nu werd het met zoveel gevoel en inleving gezongen. Zo ingetogen en langzaam en zacht; Schoonheid van de bovenste plank.

Tijd vliegt. Dus het eindkoraal was er sneller dan ik verwachtte. Een laatste lied en dan zit de Matthäus er al weer op. Het grootste compliment van het publiek was de eerbiedige drieëntwintig seconden stilte na de laatste noot van het koor. Een oorverdovende stilte. Een mooier applaus bestaat niet. Ik heb waanzinnig genoten.

Hij zal het vast niet erg vinden dat ik hem even citeer. Daniël Lohues, zelf groot Bach liefhebber, zou het zo kunnen zeggen als hij in de kerk had gezeten:

“Overal is onrust;
kan overal wel wenn’n.
Maar as het hier ja goed is,
woar woj dan nog hen?”

(uut het album: Moi)

Ewout Berenst