Column: De balans van Oud en Nieuw in Kampen
· leestijd 3 minuten Algemeen
Politiechef Johan Ekkel en historicus Jonn van Zuthem zijn de archieven ingedoken voor een boek over Oudejaarsvieringen in Kampen dat binnenkort verschijnt. Daarin scheiden ze feiten en fictie als het gaat om de ‘tradities’ van het melkbusschieten en de vreugdevuren. De vele incidenten in de loop der jaren worden in hun context geplaatst, eindigend bij het hier en nu en de toekomst. Ekkel en Van Zuthem geven de Bruglezer alvast een voorproefje met een voorpublicatie van vier afleveringen.
Aflevering 3: Opmars naar grenzeloze jaren zeventig
We pakken de draad weer op waar we aflevering 2 waren geëindigd: de jaarwisseling van 1960 naar 1961. Een van de beruchtste uit de geschiedenis met charges van de politie en zelfs een incident waarbij door een Kampenaar een dolkmes werd gegooid, aldus een verslaggever. Grasduinend door de archieven gaan Van Zuthem en Ekkel door naar ‘de grenzeloze jaren zeventig’.
Maar eerst nog even de overgang van 1960 naar 1961: In de binnenstad was het na half één rustig geweest. In de Colijn de Nolestraat op Zuid was een groot aantal kerstbomen verbrand. “Na afloop werd alles opgeruimd en op de morgen van de nieuwjaarsdag heeft de jeugd zelfs het trottoir schoon geschrobd.”
Na uitvoerig onderzoek had de politie al voor de jaarwisseling in Brunnepe een grote partij gestolen melkbussen en deksels in beslag genomen. De jongelui die deze spullen hadden ontvreemd, bleken daarin gesteund te worden door ouderen. De Brunneper bevolking leek zich tijdens de Oudejaarsnacht steeds meer als gehele wijk tegen de politie te keren.
Op 28 december 1961 plaatste het Kamper Nieuwsblad een bericht met de kop 'Ernstige waarschuwing van Commissaris van Politie (CvP): Traditie wordt steeds meer straatschenderij'. Het stuk is te mooi om te parafrasen:
“De commissaris wil allereerst naar voren brengen dat de politie en ook hij persoonlijk zeker oog heeft voor de traditie, zoals deze ook in de jaarwisseling tot uiting komt. Maar niet toegestaan kan worden dat één en ander ontaardt in ergerlijke straatschenderij met vernielingen, dat niets meer met de traditie van oudejaarsavond te maken heeft.”
De politie, zo meent de C.v.P., is er niet voor niets en heeft de opdracht de openbare orde te handhaven, opdat ook de burgerij vreedzaam op de oudejaarsavond langs ’s Heren wegen kan gaan. Men wil ook van de zijde van de politie met de burgerij een goede oudejaarsavond vieren, maar als er inwoners zijn die daaraan niet wensen mede te werken en de orde gaan verstoren en vernielingen gaan aanrichten, dan moet de politie ingrijpen. En is men niet voor rede vatbaar, gaat het niet goedschiks, dan moet het maar kwaadschiks. De commissaris stelt met nadruk dat de politie de baas is op straat en de baas zal blijven.'
Een schreeuwend schandaal
De commissaris deed ook een nadrukkelijk beroep op de ouders. 'Er kan veel voorkomen worden als de ouders zich bewust zijn van hun taak en niet, zoals gebeurt, het ook nog mooi gaan vinden.' Hij noemde het 'een schreeuwend schandaal' dat in de oudejaarsnacht kinderen van tien tot veertien jaar na middernacht op straat zwierven. Ten slotte deed de commissaris een nadrukkelijk oproep aan omstanders om zich afzijdig te houden.
Juist dat op sensatiebeluste publiek vormde vaak een extra belemmerende factor in de gezagshandhaving. Tijdens de jaarwisseling van 1967/1968 trok het publiek om 01.00 uur in groten getale naar Brunnepe. Rond half twee kreeg op de Noordweg een zestienjarig meisje een deksel in het gezicht. Bewusteloos en met een ernstige kaakfractuur werd zij naar het ziekenhuis vervoerd. De ME voerde vervolgens verschillende charges uit, waarbij - ook uit dakramen! - met stenen en flessen naar de politie werd gegooid. Buurtbewoners zetten de deuren open, zodat de relschoppers een vluchtweg hadden. Rond vijf uur 's ochtends was alles weer rustig.
De grenzeloze jaren zeventig
Vanaf eind jaren vijftig, zo hebben we in de vorige bijdrage kunnen lezen, werd er door de politie verschillende pogingen ondernomen het geweld en de vernielingen tijdens de oudejaarsnacht te stoppen. Alle oproepen en waarschuwingen ten spijt, in Kampen - en dan in het bijzonder Brunnepe - kon blijkbaar niet meer zonder de inzet van een enorme politiemacht Oud & Nieuw worden 'gevierd'. Bestudeert men de stukken in het archief van de Gemeentepolitie Kampen over die jaren, dan komt onmiskenbaar het beeld naar voren van een ongekend groot dilemma.
'gediplomeerde mislukkelingen'
Begin jaren zeventig werden allerlei sociale wetenschappers benaderd met de vraag hoe deze geweldspiraal te stoppen. Het was de tijd van de 'maakbare samenleving', maatschappelijke problemen zouden kunnen worden opgelost als de overheid er maar voldoende tijd en geld aan besteedde. Eind maart 1973 kwam er een commissie bijeen met als doel hoe een gedragsverandering bij de relschoppers te bewerkstelligen. Er zou, zo meenden de deskundigen, hoe dan ook iets voor de goedwillende jeugd moeten gebeuren. De commissaris van politie Klaassen en Dr. Pijnenburg van de Centrale Dienst voor de Geestelijke Volksgezondheid waren van mening dat bepaalde lieden – specifiek werd de 'Villagroep' genoemd - niet met alternatieven zouden zijn te vangen. Die groep (waarnaar de herkomst nog nader onderzoek moet worden verricht) zou altijd uit zijn op rellen. Dr. Pijnenburg typeerde de leden van deze Villagroep zelfs als 'gediplomeerde mislukkelingen'.
De volgende keer: Verder met de jaren zeventig.
