Toren Bovenkerk over een jaar voor decennia gereed
· leestijd 2 minuten Algemeen(door Maarten van Gemert)
KAMPEN – In mei volgend jaar moet de restauratie van de Bovenkerktoren voltooid zijn. De bovenste steigers, waarmee de toren vorig jaar werd ingepakt, hoopt restaurateur Hanzebouw in de bouwvak te laten zakken. Directeur Harry Klunder rapporteerde afgelopen week over de voortgang aan een delegatie van de gemeenteraad. Ter plaatse oftewel op veertig meter hoogte.
Verzakken geminimaliseerd
In april vorig jaar begon bouwbedrijf Hanzebouw B.V. uit Zwolle aan het grote restauratieproject. In 2011 was vastgesteld dat de toren meer was verzakt dan in de vijf jaar daarvoor. Wethouder Ekker noemde dat toen ”niet verontrustend”. Later werd wel het luiden van de klokken gestopt. De volgende wethouder Marieke Spijkerman gaf bij aanvang van het restauratieproject in 2018 aan dat de restauratie ”noodzakelijk” was voor het voor Kampen beeldbepalende Rijksmonument. Huidig wethouder Albert Holtland sluit zich, los van de oplopende kosten, daarbij aan: ”Het moet gebeuren."
Samen met afgevaardigden van de raad en van de pers beklom Holtland vorige week de steigers. Bouwkundig ingenieur Klunder wees daar enkele voorbeelden aan van te restaureren muurdelen na een introductie beneden in de bouwkeet. De toren kan niet rechtgezet worden maar het verzakken kan wel geminimaliseerd worden. En in tempo gelijk getrokken met het zeer beperkt verzakken van de kerk. De twee bouwwerken verwijderen zich nu wat onder de spits resulteert in scheuren van decimeters breed.
Diepe fundering
Het project valt uiteen in twee fasen. Vanaf de start in mei is tot de bouwvak de fundering aangepakt. De steunberen kostte Hanzebouw hoofdbrekens. Voor de fundering moest door muren van 2m20, inclusief schil 4m, geboord werden, wat het Kamper bouwbedrijf Weever voor haar rekening nam. De grond in gaat de fundering tot 11m40. Daar bevindt zich pas een harde stenen laag waarop de funderingspalen kunnen rusten.
Voor fase 2 werden de steigers gebouwd waarna de restauratie van metselwerk en natuursteen startte. Met name de steigers zorgden in november vorig jaar voor een onaangename kostenoverschrijding. Klunder laat nu zien waarom een inventarisatie van de bouwtoestand met ene hijskraan bijvoorbeeld niet volstaat. Hij pakt een stuk tufsteen uit de muur waaraan zijn gasten geen gebreken zien. Totdat Klunder wijst op de haarscheuren die van dichtbij wel te zien zijn.
Detail van de lijst en het voegwerk. Foto: Suat Azer.
Sierlijke schil
De tufsteen, waarvoor aangepaste kalkmortel wordt gebruikt, wordt vervangen door de hoogste kwaliteit tufsteen die momenteel leverbaar is. Verkleuring zal in de loop van de tijd vanzelf plaats vinden. De tufsteen veroorzaakt de ’beperkte’ houdbaarheidsduur van 30 tot 40 jaar. Vervanging door een duurzamer steensoort is bij het Rijksmonument vanzelfsprekend niet toegestaan. Samen met het RCE is gekeken naar wat vervangen moet worden.
Het metselwerk en de tufsteen vormen een schil rondom de eigenlijke torenmuur. De Boventoren, voltooid in de 15e eeuw, moest de grandeur van het welvarende Kampen uitstralen. Tegelijk heeft dat de muur beschermd. Er zijn veel soorten steen en voegwerk gebruikt waaraan af te lezen is dat de toren vee heeft meegemaakt. Historische bouwsporen moeten bewaard blijven.
Leerlingen welkom
Op de steigers zijn doorgaans zo’n zes man van Hanzebouw tegelijkertijd werkzaam, veelal in restauratie gespecialiseerde metselaars. Harry Klunder vindt het erg jammer dat er geen leerlingen uit de restauratiebouw bij zijn. Mochten er geïnteresseerden zijn, dan heet hij die van harte welkom. De middag dat hij de raadsleden rondleidde op de steigers, waren die zijn leerlingen. De afgevaardigden van raad en pers deden de nodige kennis op over restauratie.
Klunder drukte hen op het hart om de Boventoren, na voltooiing van de restauratie volgend jaar, goed te onderhouden. Misschien kan de toren dan wel veertig jaar mee. En kunnen verrassingen als in november de volgende generatie bespaard blijven. Toen bleek dat de vorige restauratie ”goedkoop” was uitgevoerd. Heden speelt duurzaamheid een rol maar circulair bouwen is inherent aan restauratie. Tufsteen of ander monumentaal materiaal vervangen door bestendiger materiaal is vloeken in de (Boven)kerk.
De nieuwe tufsteen is geel maar zal gaande de tijd verkleuren tot grijs (foto: Suat Azer).
