“Kampen zit grote steden op de hielen als meest vitale binnenstad”

Kampen zit Enschede, Deventer en Zwolle op de hielen als meest vitale binnenstad van Overijssel. Het maandelijks overleg tussen ondernemers uit de binnenstad, vastgoed-eigenaren, Kampen Partners en de gemeente lijkt zijn vruchten af te werpen. Over hoe een eeuwenoude binnenstad leegstand voortvarend aanpakt.

De laatste bezoekers met volle tassen vertrekken net van de Nieuwe Markt terwijl marktkooplui hun waar weer inpakken. Fruit, vis, kleding, brood of kaas: iedere maandagochtend is het plein het decor van een levendige maandagmarkt. Even later vertrekt een vrachtwagen met de laatste restanten van een marktverkoper ten teken dat de drukte weer achter de rug is. ‘’Het is eigenlijk jarenlang een opslagplaats van auto’s geweest’’, zegt Bert Endedijk, onafhankelijk voorzitter van het binnenstadsoverleg tevens bestuurslid van Kampen Partners over het plein. Onderzoeksbureau DTNP uit Nijmegen werd in opdracht van Kampen Partners gevraagd dit plein mee te nemen in haar onderzoek naar de transitie en transformatie van de binnenstad Kampen. De uitkomsten bevestigden het idee dat dit prachtige plein veel potentie heeft, zegt Endedijk.

Plek 4
De provincie publiceerde eind 2022 de resultaten van een onderzoek naar vitale binnensteden en kernen van Overijssel. In de ranglijst van die 39 centrumgebieden staat Kampen op plek 4. Alleen de grote steden Enschede, Deventer en Zwolle moet ze boven zich dulden. Kampen valt in deze ‘benchmark’ op door de uitstekende samenwerking die er is tussen ondernemers en gemeente. Onzichtbaar voor de meeste bewoners vindt dit overleg iedere maand op een maandagmorgen plaats, zegt Endedijk. Ondernemers en vastgoedeigenaren uit de binnenstad gaan om tafel met Kampen Partners, door Endedijk omschreven als een ‘servicecentrum voor initiatieven ter versterking van de binnenstad’, en de gemeente. Het overleg bestaat zo’n vijf jaar en met name de revitalisering en herindeling van de binnenstad staat hierin centraal. ‘’Die hele lange winkelstraat van vroeger past niet in het toekomstbeeld’’, noemt wethouder Bas Wonink het bekendste probleem van de binnenstad. De noodzaak naar binnensteden te gaan om te winkelen is de laatste jaren afgenomen mede door internet. ‘’Dan krijg je leegstand.’’

En precies dat laatste is wat Kampen de laatste paar jaar goed heeft aangepakt. De leegstand daalt, zegt wethouder Wonink, en dat lijkt tegen de trend in te gaan. ‘’De winkelleegstand is al een aantal jaren afgenomen tot onder het landelijk gemiddelde. Dat doe je door er aandacht aan te schenken en actief naar oplossingen te zoeken zodat je die vicieuze cirkel doorbreekt. Gaat het achteruit dan is het minder aantrekkelijk voor een nieuwe winkelier om een winkel te openen. Nu hebben we het imago van een leuke binnenstad met achthonderd monumenten, een leegstand die achteruit gaat en dat alles is aantrekkelijk voor nieuwe ondernemers om er bij te komen. We zijn nu ‘the place to be’.’’  

Artikel verder onder de tekst.

Foto: Tennekes

Binnenstadsoverleg
Het succes komt mede voort uit het binnenstadsoverleg. De samenwerking tussen ondernemers, vastgoedeigenaren en gemeente is hier goed ontwikkeld, zegt Endedijk. ‘’Ik hoor dat er in andere plaatsen vaak gedoe is. Doordat je hier problemen direct bespreekt, wordt het niet groter dan het is. De gemeente vertelt wat ze doet en wat ze niet kan. Je krijgt begrip voor elkaar.’’ Zou hij het andere gemeenten aanraden? ‘’Ik zou het iedereen aanraden. Je moet er wel uit willen komen. Hier zijn partijen bereid over de eigen schaduw heen te stappen.’’ Dit overleg helpt ook om leegstand aan te pakken. De lange Oudestraat wordt als winkelgebied meer geconcentreerd in het midden. Aan de uiterste zijden komt meer plek voor wonen. Als je tussen Koeplein en Buitenhaven winkels wil verruilen voor woningen dan moet de vastgoedeigenaar meewerken, zegt wethouder Wonink. ‘’Als gemeente gaan wij over de bestemming. Wordt een winkel een woning dan wil je er misschien een korte geveltuin voor. En waar gaat de nieuwe bewoner met zijn of haar fiets naartoe? Bovendien moet je dan als gemeente denken aan parkeerplaatsen voor al die nieuwe binnenstadsbewoners.’’

“We zijn niet de enige stad die bezig is de winkelstraten opnieuw in te delen”, zegt Endedijk. Hij gelooft in een evoluerende ontwikkeling. Voor inwoners en bezoekers van de binnenstad is die transitie eigenlijk het best zichtbaar op zaterdagen op de Nieuwe Markt en op de Plantage. ‘’De ambulante handel heeft oude rechten op de Plantage’’, zegt Endedijk over de marktkooplieden, ‘’maar de horeca daar is jarenlang flink gegroeid. De Plantage is een echt horecaplein geworden.’’ Het was voor café-eigenaren op zaterdagen voorheen flink inschikken met de terrasjes om de markt de ruimte te geven. Door corona moesten de marktkramen verder uit elkaar staan en werd gekozen deze tijdelijk op de Nieuwe Markt te houden. De pandemie werd zo een kans om de transitie te versnellen, zegt Wonink. In de ontwikkelingsstrategie was de suggestie om de zaterdagmarkt te verplaatsen naar de Nieuwe Markt al opgenomen. ‘’In het begin van de pandemie mochten alleen noodzakelijke winkels open, maar ook de markt. De ambulante handel heeft toen best goede zaken gedaan. En goede bijkomstigheid is dat de markt nu de mogelijkheid heeft om uit te breiden en daarmee wordt de markt verder versterkt.’’ En hetzelfde geldt voor de horeca op de Plantagemarkt. 

Transitie zichtbaar
Volgens Endedijk bleek ook bij de verplaatsing van de markt de kracht van het binnenstadsoverleg. ‘’Het is soms lastig alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. Het blijft een teer evenwicht maar de ambulante handel is over zijn eigen schaduw gestapt, heel knap. Het is een ontwikkeling die niet te keren valt.’’ Ook onderdeel van de plannen voor de transitie van de binnenstad is het gebied rond de Bovenkerk. ‘’De Bovenkerk moet beter aansluiten op de Oudestraat’’, zegt de wethouder. Met het vertrek van de C&A in 2021 kwam er bovendien een groot pand leeg te staan. De gemeente werkt aan een integraal plan voor dit gebied waarbij het mogelijk aanspraak maakt op een grote rijkssubsidie. Zo wordt langzaam de transitie van de binnenstad steeds zichtbaarder. Komt Kampen bij een volgend onderzoek naar vitale binnensteden op het podium? ‘’Dan moeten we eerst Enschede voorbij’’, zegt Wonink met een lach. ‘’We hebben een stad gezegend met veel monumenten en met veel verhalen te vertellen. Bovendien merk je dat mensen het na de pandemie aantrekkelijker vinden naar de binnenstad te komen voor een praatje. Naast de economische functie heeft de binnenstad vooral ook een sociale. Dat verliezen we hier niet uit het oog.’’

Demografie
Een ander punt waar Kampen er positief uitsprong in het onderzoek naar vitale binnensteden is de groei van het inwonertal met 8 procent. Dat is het dubbele van het gemiddelde in Overijssel. Meer inwoners betekent meer potentiële gebruikers van de binnenstad. Kampen wil de komende 10 jaar jaarlijks 400 woningen bouwen. Dat betekent dat er daarmee een kleine 20 procent aan inwoners bij komt. Sleutelproject hierin is de Reevedelta waar zo’n 3.200 woningen komen.

Dit is een partnerbijdrage van de gemeente Kampen