Restauratie De Valk in Zalk in volle gang: Molenwieken en raampjes in molen vernieuwd
(door Maarten van Gemert)
ZALK – De restauratie van de molen in Zalk is in volle gang. Vorige week werden de wieken van De Valk (1860) verwijderd, de molenroeden om precies te zijn. Verrassend snel werden vrijdag al twee nieuwe exemplaren gebracht en meteen in de askop gestoken. De raampjes in de molen zijn al vernieuwd en het rietdek wordt nog bijgewerkt.
Afgelopen zomer werd duidelijk dat restauratie van de molen geen uitstel meer kon hebben. In september knakte een wiel en de molenaars hoorden in 2018 al bij het draaien de roestdeeltjes door de metalen roeden rollen. Een maand geleden werd de restauratie gestart. Het houten hekwerk, waarop de zeilen al niet meer gespannen werden, was van de roeden afgehaald. Die molenroeden zijn vervolgens vorige week maandag door een grote kraan naar beneden getakeld. De nieuwe roeden van cortenstaal zijn roestbestendig waarmee de molen weer decennia lang vooruit kan.
Restauratie
Molenmakerij Vaags-Wesseldijk uit Lochem voert de restauratie uit. De Meester Molenmakers uit de Achterhoek werken sinds 1904 aan traditionele wind- en watermolens. Twee medewerkers haalden de roeden uit de askop en controleerden meteen dat onderdeel op roestvorming. Op de grond naast de molen was de aantasting van de molenroeden door roest goed zichtbaar. Molenaar van het eerste uur Gerrit Boom stak zijn vinger door een gat. De kraanwagen kon het gewicht van een roede vaststellen: zo’n 1300 kilo.
Naar verwachting zou De Valk enkele weken een ’onthoofd’ bestaan leiden maar de ambachtslieden brachten met speciaal transport binnen een week de nieuwe onderdelen . Deze roeden zijn van zogeheten cortenstaal. Op dat staal ontstaat in de loop van de tijd een dikke roestlaag die dan ter bescherming dient. De kosten deelt de gemeente, als eigenaar, met de provincie die subsidie verstrekt. De totale kosten worden geschat op bijna 140.000 euro waarvan bijna een ton voor rekening van de gemeente komt.
Molenaars
Molenaar Gerrit Boom kan zijn vinger door een roestgat steken.
Molen De Valk is gebouwd in 1860 als koren- en pelmolen door molenaar Van Raalte. Na vijftien jaar ruilde Van Raalte van molen met molenaar Kok uit Brunnepe. De laatste molenaar, Van Beekhuizen, heeft tot kort na de Tweede Wereldoorlog met de molen gemalen. Toen kwam de molen tot stilstand, letterlijk en figuurlijk. Tot de tachtiger jaren van de vorige eeuw functioneerde de molen als opslag- en productieruimte voor de fouragehandel van familie Van Beekhuizen.
Vervolgens is de molen begin jaren tachtig gerestaureerd waarbij het gevlucht, het riet, de staartconstructie en de stelling zijn opgeknapt. De schuren rondom de molen werden afgebroken en vrijwillige molenaars houden sindsdien de molen in bedrijf. Gerrit Boom is er vanaf het begin bij betrokken en samen met leerlingmolenaar Arie de Groot hield hij maandag en vrijdag een oogje in het zeil.
Opleiding
Gerrit Boom kon bijna veertig jaar geleden een opleiding tot vrijwilig molenaar gaan volgen en greep die kans aan. Momenteel staan er twee molenaars en twee leerlingen ter beschikking van De Valk. Met de nieuwe wieken kan er weer verantwoord gemalen worden. Er wordt alleen meel verwerkt tot veevoer want voor menselijke consumptie gelden andere eisen. De verroeste wiekonderdelen zijn rijp voor het oud ijzer. De opbrengst daarvan mogen de molenaars zelf houden.
De nieuwe wieken gaan draaien volgens het zogeheten oud-Hollands systeem. Voor dit oude wieksysteem is destijds bewust gekozen aldus Boom. Nadat de operatie van verwijdering was geslaagd, stak hij zijn duim op naar de kraanmachinist. Hoe zouden ze in 1860 de wieken bevestigd hebben, vraag je je dan af.
Een andere wens van Boom betreft het plein waaraan de molen staat in het centrum van Zalk. Dat zou hij graag opnieuw inrichten en aantrekkelijker maken voor toeristen. Maar voorlopig moet iedereen nog thuis blijven. De molenaars houden zich aan alle hedendaagse veiligheidseisen. Molen De Valk steekt weer fier de kop op aan de de horizon.