Wilt u burgemeester van Kampen worden?
(door Huib Strengers)
KAMPEN – Onze burgemeester, Bort Koelwijn, heeft aangekondigd dat hij ermee stopt. Burgemeesters worden voor zes jaar benoemd en kunnen aangeven dat ze herbenoemd willen worden. De in 2009 benoemde Kamper burgemeester heeft dat één keer gedaan in 2015. Voordat hij voorafgaande aan de digitale Nieuwjaarsreceptie zijn aftreden bekend maakte, heeft hij dat ongetwijfeld al gemeld aan de Commissaris van de Koning in Overijssel, ir A.P. Heidema.
Iedereen kan in Nederland naar het burgemeesterschap solliciteren. Er gelden geen harde criteria. Als u met justitie in aanraking bent geweest of anderszins geen ‘schone lei’ heeft, maakt u geen kans. Als u Bort Koelewijn wilt opvolgen en wil weten wat dat opbrengt: het salaris is € 9.280,73 bruto per maand. Het traject tot de benoeming van een nieuwe burgemeester duurt zo’n zes tot acht maanden. In toenemende mate hebben (nieuwe) burgemeesters politieke ervaring. Soms opgedaan als burgemeester in een kleinere of gelijksoortige gemeente, soms als wethouder of via een andere bestuurslaag.
Als in een gemeente een burgemeestersvacature vrijkomt, wordt dat vermeld in de Staatscourant. Liefhebbers voor het ambt schrijven een brief aan de Zijne Majesteit de Koning. Dat is het begin van een procedure die grotendeels achter gesloten deuren plaats plaatsvindt om de privacy van de kandidaten te beschermen.
De gemeenteraad
Omdat Nederland niet de ‘gekozen, maar benoemde’ burgemeesters kent, is er veel werk aan de winkel voor de leden van de gemeenteraad. Ze moeten een profielschets maken waarin duidelijk gemaakt moet worden wat zij van de nieuwe burgemeester verwachten. Willen ze een vrouw of een man, moet hij eerder burgemeester zijn geweest, waar moet de vrouw of man goed in zijn gezien wat er in Kampen speelt, is zij of hij goed ingevoerd in Den Haag? En zo zijn nog veel vragen waar de raad het over eens moet worden. De volgende stap is het samenstellen van een vertrouwenscommissie uit de raad. In praktijk wijzen alle fracties daar een lid voor aan. Deze commissie brengt de wensen over in een advies aan de Commissaris van de Koning. Die heeft als het goed is een stapeltje brieven op zijn bureau liggen van gegadigden voor het burgemeesterschap in Kampen. Ook maakt hij een selectie van sowieso geschikt of ongeschikt. Het is gebruikelijk dat de Commissaris naar de gemeente gaat om de wensen van de raad, of de vertrouwenscommissie te horen. De laatste gaat ook gesprekken aan met door de Commissaris aangedragen kandidaten.
Al het bovenstaande vindt in het geheim plaats. Het zou overigens niet voor het eerst zijn dat het advies van de vertrouwenscommissie uitlekt en op straat komt te liggen. Dat wordt als een vergrijp gezien, waar politieonderzoek naar kan komen. Een dader wordt zelden gevonden, maar het doet de procedure geen goed. De commissaris kan de vertrouwenscommissie buiten beschouwing laten, na zo’n gebeurtenis.
Vertrouwenscommissie
Als de Commissaris van de Koning en de leden van de vertrouwenscommissie het eens zijn over de kandidaat of kandidate, draagt de Commissaris die voor aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken die meestal dat advies volgt en de nieuwe burgemeester van Kampen bekend maakt: bij Koninklijk Besluit. De beëdiging van de nieuwe burgemeester wordt eveneens gedaan door de Commissaris van de Koning.
Wie maken kans ?
Het is wellicht een hypothetische vraag wie Kampen tegemoet kan zien als burgemeester. Echter op 17 maart aanstaande zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. Niet iedereen die op een kandidatenlijst van een politieke partij staat wordt daadwerkelijk gekozen. En er zijn (zittende) Kamerleden die de boot kunnen missen omdat hun partij verlies heeft geleden. De ervaring is dat oud-Kamerleden niet gemakkelijk aan een baan komen. Het gevolg is dat ze moeten solliciteren. Het bedrijfsleven staat over het algemeen niet te springen om politici die niet in de Tweede Kamer zijn herkozen, uitzonderingen daargelaten, maar specifieke kennis moet dan de doorslag geven. Met andere woorden: Het is niet uitgesloten dat uit bovengenoemde groep naarstig naar vacante burgemeestersplaatsen wordt gekeken en hun keus op Kampen valt om te solliciteren. Voor de vertrouwenscommissie kan het betekenen dat ze Haagse politieke ervaring belangrijk vinden, "voor de goede contacten en korte lijnen”.
Steeds meer gemeenten betrekken op verzoek van de raad inwoners bij de keuze voor een burgemeester. Dat kan door een vragenlijst te publiceren waarop inwoners mogen aangeven wat ze van de nieuwe burgemeester verwachten. Het is een manier voor de gemeenteraad om de te benoemen burgemeester goed te laten ‘vallen', zodat inwoners zich herkennen in de gekozene.