Standbeelden vroegere Stadsbrug na decennia
in de Bovenkerk weer te zien voor het publiek
(door Maarten van Gemert)
KAMPEN – De twee grote standbeelden, die vroeger op de Stadsbrug van Kampen stonden, zijn aan de vergetelheid ontrukt. De ’Stedenmaagd´ en ’Landbouw en Nijverheid’ hebben een plek gevonden in de Bovenkerk. Daar worden ze in principe permanent tentoongesteld. Op initiatief van Stichting Bovenkerk Kampen zien de beelden uit 1873 weer het licht.
Wonder boven wonder hebben de standbeelden op de Kamper Stadsbrug van weleer de tijd overleefd. Inclusief twee vernielingen van de brug tijdens de oorlog en een jarenlang verblijf in de ’bezemkast' van de gemeente. Misschien worden de gipsen modellen, die ook bewaard zijn gebleven, nog bijgezet in de nis van de Bovenkerk.
Initiatief
De ontwikkelingen rond de Bovenkerk staan niet stil. De (zoveelste) restauratie is in volle gang evenals de fondsenwerving daarvoor. Feitelijk sluit hierop ook het initiatief aan van Stichting Bovenkerk Kampen.
Toen voorzitter John Engelsman vernam dat de beelden stonden te verstoffen achter een gordijn in de Cellebroederspoort, stelde hij de gemeente voor om de zandstenen beelden te exposeren in ’zijn’ kerk.
Richard Boddeus ziet zijn pleidooi als raadslid nu als wethouder ingevuld.
Hierop kon wethouder Richard Boddeus geen nee zeggen. Te meer omdat hij in het verleden als raadslid had gepleit voor terugkeer van de beelden in de openbaarheid.
Ook Annemiek Jonker, adviseur erfgoed bij gemeente Kampen, is verheugd over deze stap. De afgelopen jaren was al door meer mensen hiervoor gepleit.
Onderzoek
Geraart Westerink heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de standbeelden. En met plezier, bleek uit zijn referaat bij de ceremonie waarbij de beelden werden onthuld. Westerink rolde van de ene wetenswaardigheid in het andere en kwam zo van alles te weten over beelden, maker en brug.
De beelden zijn vervaardigd door beeldhouwer Joseph Graven (1836-1877) en in 1873 geplaatst op de toen nieuwe Kamper Stadsbrug.
In 1940 is de brug opgeblazen door het Nederlandse leger, dat zich terugtrok, en in 1945 door de Duitse bezetter, dat zich toen terugtrok. De beelden overleefden de vernielingen en werden opgeslagen in de Koornmarktpoort. Het gewicht van ieder zo’n duizend kilo bleek echter teveel van het goede en de beelden verhuisden naar de begane grond van de Cellebroederspoort.
Allegorisch
De standbeelden zijn allegorisch, symbolisch, voor de tijd waarin ze zijn gemaakt, de negentiende eeuw, schetste Westerink. Ze zijn doorwrocht, naturalistisch en de betekenis wordt geduid door de attributen. De handen van ’Handel en Nijverheid’ duiden op haar arbeidsethos. Haar Mercuriusstaf is het teken van de boodschapper, die vrije doorgang gegeven moet worden oftewel vrije handel. Zo wordt de Griekse oudheid verbonden met hedendaagse Europese afspraken. De Stedenmaagd heeft een kroon, een scepter en een banderol. Aan haar voeten kruipt het addergebroed maar zij staat daar boven.
„Het gaat om kwalitatief hoogstaande beelden.”
(Geraart Westerink)
In totaal kende de Kamper Stadsbrug van weleer naast de nu geëxposeerde twee beelden ook nog twee stadswapenstenen en vier jaarstenen.
De ijzeren constructie in de vrouwenbeelden was nieuw voor die tijd. Een roestspoor in de voet van één van de beelden wijst op die toepassing.
Kwalitatief
Er valt nog veel meer te vertellen over de beelden en Westerink wil daar nog een artikel over publiceren.
Tijdens de ceremonie komt in een gesprek met Jan Quintus Zwart, manager van de Bovenkerk, spontaan het idee op om de informatie wellicht in een brochure of een boekje te bundelen.
Zwart toont waar een hand, dat er los naast ligt, gezeten heeft aan het beeld. Ondanks enkele onoverkomelijke beschadigingen noemt Westerink de beelden van ”kwalitatief hoogstaande kwaliteit”. Niet voor niets hebben ze al bijna anderhalve eeuw overleefd.
Deze week is de Bovenkerk gesloten maar volgende week is de monumentale blikvanger van Kampen weer elke middag geopend.
De zandstenen dames wachten rustig af wat hen nu weer te wachten staat. Ooit ontdaan van beelden, is de nis van de Bovenkerk nu weer van historische beelden voorzien.