Raadspraat: Van begraafplaats naar ontmoetingspark

In een prachtig boek met de titel “Wat de liefde doet” (1847) schrijft de Deense filosoof Kierkegaard dat het gedenken van een dode een daad is van de meest onbaatzuchtige, vrije en trouwe liefde. De liefde voor onze dierbare overledenen wordt daarmee tot maatstaf voor de wijze waarop ook de levenden met elkaar om moeten gaan. 

Maatschappelijke ontwikkelingen druisen lijnrecht in tegen dit ideaalbeeld van Kierkegaard. In een individualistische samenleving waarin onderlinge verbanden tussen mensen dreigen te verdwijnen, wachtlijsten voor psychotherapie steeds langer worden en gebruik van psychofarmaca de pan uit rijst, is het spreken over de dood het laatste taboe. We nemen niet meer de tijd om verdriet over verlies van een dierbare met elkaar te delen en te luisteren naar verhalen van degenen die achterblijven en die soms de grootst mogelijke moeite hebben om de draad van het leven weer op te pakken. We zijn immers te druk met andere, minder wezenlijke zaken. Zo lijkt er een merkwaardig verband te bestaan tussen het gebrek aan aandacht voor onze doden en de afnemende aandacht en liefde voor de levenden die na het verlies van een dierbare alleen verder moeten.

Gelukkig worden er initiatieven ontplooid om deze tendensen te doorbreken. Zo bracht ik deze week een bezoek aan begraafplaats Bovenbroek. Bij binnenkomst werd ik aangenaam verrast door de prachtig aangelegde tuin en bekroop mij al snel het gevoel dat Bovenbroek meer is dan alleen maar een begraafplaats. Ik sprak er met Benno ten Brinke, beheerder van de begraafplaats en met Marianne de Jong van Welzijn Kampen over hun in 2019 gestarte project, waarbij de begraafplaats niet alleen de plek van bestemming van onze overleden dierbaren is, maar ook een ontmoetingsplaats wordt waar nabestaanden onder het genot van een kop koffie hun verhalen en het verdriet over hun verlies kunnen delen. Een team van speciaal daartoe toegeruste vrijwilligers staat bijna iedere dag klaar om mensen te ontvangen, maar het mooie is ook dat lotgenoten er met elkaar in gesprek kunnen komen. 

Verder wordt het een plaats met een signaalfunctie ten aanzien van diegenen die met psychische, financiële of andere problemen kampen, zodat er ook naar vormen van professionele hulpverlening kan worden doorverwezen. Het project heeft inmiddels elders in het land de aandacht getrokken, dus komt men regelmatig op Bovenbroek zijn licht opsteken. Niet toevallig zijn er voor het EO-programma “Ik mis je” al een zevental keren opnamen gemaakt. 

Zo slaagden Marianne en Benno erin om mij aan de hand van voorbeelden op enthousiaste wijze duidelijk te maken dat er een troostende en helende werking van uitgaat als je mensen de gelegenheid geeft om elkaar verhalen te vertellen over hun dierbare overledenen en het verdriet daarover te delen. Het is goed dat zij daarom door de gemeente Kampen worden gefaciliteerd, maar er zijn zeker nog mogelijkheden om dit project verder door te ontwikkelen. Deze raadspraat mag dan ook worden beschouwd als een oproep om tot verdere (structurele) ondersteuning en uitbouw van dit project over te gaan. Zo zijn er wensen tot aanpassing en verbouwing van de aula, zodat vrijwilligers en bezoekers ook ’s winters een plek kunnen vinden, wensen voor verdere training, scholing en waardering van de vrijwilligers en de wens om het project uit te rollen over andere begraafplaatsen binnen onze gemeente.

Zo wordt de begraafplaats niet alleen een plek waar onze doden de laatste rustplaats vinden, maar ook een ontmoetingsplaats voor de levenden. Om nogmaals met Kierkegaard af te sluiten: “Gedenk de dode, dan heb je, afgezien van de weldaad die onlosmakelijk met deze liefdesdaad verbonden is, tevens de beste wegwijzer om het leven goed te verstaan: dat het de plicht is mensen lief te hebben die wij niet (meer) zien, maar ook hen die we zien.”

Hardy Wellenberg
Raadslid CDA Kampen