Een stadswandeling van CultuurZIEN in tekst en beeld: Kampen Textielstad (6 foto's)

CultuurZIEN organiseert regelmatig interessante, historische stadswandelingen door Kampen. Tijdens de wandeling wordt de geschiedenis van de stad belicht aan de hand van de vele eeuwenoude gebouwen. De Brug vroeg organisator Carin koopman om lezers van De Brug eens op papier een beschrijving van één van de stadswandelingen te geven. Dat deed zij met veel plezier. Hier een beschrijving van de laatste stadswandeling genaamd: Kampen Textielstad.

Onrustig, dat was de 16e eeuw. Ook in Kampen. Godsdienstige onrust, spanningen tussen stadsbestuur en landsheer, het begin van de 80-jarige oorlog. Aan het einde van de eeuw had de Reformatie in Kampen plaatsgevonden. Dit resulteerde onder andere in leegstaande kloostercomplexen. Deze lagen vooral in de stadsuitleg voorbij stadsgracht de Burgel. Om de stad op economisch gebied weer op de been te helpen, werd door het stadsbestuur geïnvesteerd in de voor Kampen belangrijke textielindustrie. Ruimte voor de textielnijverheid werd gevonden in de leegstaande kloosters.

Op deze plek stond het Agnietenklooster.

Agnietenklooster

Na de Reformatie was vooral het Agnietenklooster in gebruik bij de lakennijverheid. Het was de woonplaats voor Vlaamse drapeniers als Johan de Latre en Jóseph de Swerte, die zich in 1563 in Kampen vestigden. Drapenier komt van het Franse woord drap, dat wollen stof betekent.

In de kloosterkapel werd gekerkt door de Waalse kerk, voordat deze in 1625 naar de Annakapel ging. In een ander deel van de kloosterkapel werd in 1600 een volmolen ingericht, aangedreven door paarden. In de 17e eeuw aangeduid als ''stadspaardenvolmolen''. Deze volmolen bleef tot 1843 in gebruik. Tijdens het vollen wordt het laken gereinigd van wol en vet.

Ook de lakenververij vond onderdak in het kloostercomplex. Vanaf 1630 werden duffels op de ramen op het Agnietenkerkhof gedroogd. Duffel is een zware ruwe wollen stof, vernoemd naar de plaats Duffel in Vlaanderen.

Het woonhuis van de familie Gallé.

Nebimoskee
Aan het einde van de 17e eeuw vestigde de Hugenoten familie Gallé zich in Kampen. Zij begonnen een trijpfabriek, die tot 1890 in bedrijf bleef. In de trijpweverij plaatsten fabrikeurs bestellingen bij huiswevers, waarop bazen toezicht hielden. Een andere wijze van produceren was een klein bedrijf met een centrale werkplaats, geleid door één ondernemer. Rond 1750 waren er 600 trijpwevers en 8 koopmannen of fabrikeurs werkzaam in Kampen. In 1850 stond de trijpfabriek van de familie Gallé aan de Groenestraat, op de locatie van de huidige Nebimoskee. Deze fabriek werd aangedreven door paarden, na 1859 door een stoommachine. De familie Gallé bewoonde een groot huis aan de Vloeddijk, achter de fabriek.

Het Annaklooster.

Annaklooster
In 1625 nam de Waalse kerk de kapel van het Annaklooster in gebruik. Veel lakenwevers waren afkomstig uit Wallonië. In 1818 werd de Annakapel overgenomen door de Verenigde Doopsgezinde Gemeenten in Kampen. Onder de linnenwevers waren veel Doopsgezinden. De Doopsgezinde linnenfabrikanten Tobyas en Adriaan van Groenou waren 18e eeuwse Kamper textielbaronnen.

In 1660 werd het gilde-onderkomen van de linnenwervers verplaatst naar het Annaklooster. Hier kwamen de gildemeesters wekelijks bijeen en werd door het gilde vergaderd. Tot ver in de 17e eeuw was het linnenweversgilde succesvol. In 1665 werd een toegangspoortje geplaatst, waarschijnlijk vervaardigd door steenhouwer Elias de Mulder.

De Theologische Universiteit.

THUK-Broederweg
Voor het verhandelen van laken was een internationaal opererende koopman nodig. In 1596 werd een deel van het grote erf van Rutger Hudde aan de zuidzijde van de Broederweg door de stad aangekocht. Dit werd op zeer voordelige voorwaarden overgedaan aan Peter van Offenberch, lakenkoopman uit Haarlem.

In 1640 vergeleek de Amsterdamse exporteur Kiliaen van Rensselaer de Kamper duffels met de Leidse. Zijn conclusie was dat de Kamper bundels meer meters bevatten, twee tot drie vingers breder waren en de kwaliteit van de wol was net zo goed. Alleen de rode kleur van de Leidse duffels was beter.

Brigittenklooster
In 1597/ 98 beschikte lakenkoopman Peter van Offenberch over vijf ''ramen'' op het kerkhof van het Brigittenklooster. Ramen waren rekken waarop textiel na het wassen of verven werd gedroogd. Kamper lakens voor de export werden naar het zegelhuis gebracht om gewaardeerd, gelood en gezegeld te worden. In 1634 was het zegelhuis gevestigd in het voormalige ziekenhuis van het Brigittenklooster, een gebouw achter het armenweeshuis aan de Vloeddijk. De weeskinderen konden als leerling in opleiding bij het gilde.

De apotheek.

Apotheek Ebbingepoort aan de 1e Ebbingestraat
Op de locatie van apotheek Ebbingepoort stond in de 19e eeuw de trijpweverij van J.M. Groebitsz. Later werd de fabriek verkocht aan de Gebr. Bosch uit Amsterdam, die hier met 25 weefgetouwen lieten weven. De verdere bewerking gebeurde in Amsterdam, waar de firma een winkel had aan de Kalverstraat voor trijp en karpetten. In 1897 werd de fabriek gesloten en kwam er een einde aan de trijpweverij in Kampen.

Schoolstraat 10-12
De laatste trijpfabriek van de familie Gallé stond (en staat) aan de Schoolstraat, vanaf 1868 aangedreven door een stoommachine. Trijp is gemaakt van wol met doorheen geweven geitenhaar en voorzien van een ingewalst patroon. Het werd gebruikt als wand- en meubelbekleding. Zo is het torentje op het Binnenhof voorzien van een wandbespanning van Kamper trijp. Rond 1890 werd de fabriek stilgelegd, waarna het pand werd verkocht.

IJsselkade 2-7.

IJsselkade 2-7
In 1813 vinden we de eerste twee tabaksfabriekjes in Kampen. Op dat moment waren nog steeds ongeveer 1000 werknemers werkzaam in de textielindustrie. Rond 1845 startten Wolff en Bottenheim een callicotfabriek met 20 tot 30 weefgetouwen. In 1852/54 werd een nieuwe fabriek gebouwd bij de Koornmarktspoort. Calicot is geweven ongebleekte katoenen stof, vernoemd naar de stad Calicut in India. Tussen 1861-1865 woedde de Amerikaanse Burgeroorlog, waardoor de grondstof katoen te duur werd. Vanaf 1867 was in IJsselkade 2-7 de sigarenfabriek van Van der Hulst gevestigd.

Stadswandeling in 'het donker'
De volgende stadswandeling van cultuurZIEN staat gepland donderdag 26 oktober. Tijdens het laatste weekend van oktober gaat de wintertijd weer in en wordt de nacht-van-de-nacht gehouden. Voor cultuurZIEN voldoende reden om Kampen eens in het donker te verkennen. Op donderdagavond om 19.30 uur start een stadswandeling vanuit het Hof van Breda aan de Marktsteeg. De deelnamekosten bedragen 5 euro (met biebpas 6 euro).

Op vrijdagavond 27 oktober om 19.00 uur wordt een speciale wandeling gehouden voor durfallen tussen 8 en 12 jaar. Startpunt is het Hof van Breda aan de Marktsteeg en de deelnamekosten zijn 1 euro voor kinderen en 2, 50 euro voor volwassenen.