Column Burgemeester Bort Koelewijn: Stikstof
· leestijd 3 minuten Algemeen
Wie het nieuws volgt ontgaat het niet dat we midden in een stikstofcrisis zitten. De stikstofcrisis is dit jaar ontstaan toen vergunningsaanvragen van naar schatting 18000 bouw- en infrastructuurprojecten werden stilgelegd. Volgens bouwbedrijven zouden 27000 banen vervallen Onze premier spreekt zelfs van de grootste crisis tijdens zijn regeerperiode. Verontruste boeren rijden met hun tractoren naar Den Haag, even later gevolgd door waarschuwende bouwondernemers. Boze agrariërs weten ook de provinciehuizen te vinden. Aanleiding: de stikstof en de maatregelen om de stikstof in Nederland en in het bijzonder bij de natuurgebieden terug te dringen. De Raad van State heeft vastgesteld dat pas weer vergunningen mogen worden afgegeven wanneer de feitelijke situatie in het natuurgebied verbetert. Bij alle nieuwsberichten vond ik het moeilijk om wat preciezer te weten waarover het nu eigenlijk gaat. Daarom heb ik het voor mezelf wat op een rijtje gezet. Misschien hebt u er ook wat aan.
Wat is stikstof?
Wat is stikstof precies? Stikstof is een gas dat overal om ons heen in de lucht zit. 78% van de lucht bestaat uit stikstof. Stikstof van zichzelf is niet slecht. Het is zelfs onmisbaar als voedingsbodem voor planten en essentieel voor de voedselproductie. Sinds boeren kunstmest –gemaakt onder meer van stikstof- zijn gaan gebruiken, is de voedselproductie enorm gestegen. Stikstof is er in verschillende soorten. Enkele soorten stikstof die bij hoge concentraties in de lucht komen door verkeer, ammoniak, huishoudens en industrie, kunnen wel schadelijk zijn onze gezondheid en voor het milieu. Via Europese regels zijn landen met elkaar overeengekomen om ervoor te zorgen dat natuurgebieden gezond blijven en gezonder worden. Deze zogenaamde Natura 2000 gebieden worden beschermd door de Vogel- en Habitatrichtlijn. De Uiterwaarden van de IJssel zijn ook aangewezen als Natura 2000 gebied. In die gebieden is een maximale hoeveelheid stikstof bepaald die mag neerslaan op de grond. Op ongeveer 75% van het Nederlandse grondoppervlak komt teveel stikstof neer. Volgens de commissie Remkes wordt ongeveer 40% van de stikstof die in Nederland neerslaat door de landbouw geproduceerd, 6% door het verkeer, 6% door huishoudens en 1% door de bouw.
Wat nu?
Ondanks dat de natuur zich nog niet hersteld had, gaf de overheid alvast toestemming voor vervuilende activiteiten, zoals wegenbouw of uitbreiding van boerderijen. In 2015 werden beleidsregels ingevoerd (de PAS). Door bijvoorbeeld stikstofrijk gras te verwijderen en heide aan te planten zouden de gevolgen beheersbaar zijn en zouden natuurgebieden geen schade moeten leiden.
Door een uitspraak van de Raad van State zijn deze projecten nu een halt toegeroepen. Europese stikstofregelgeving kijkt niet naar hoeveel er wordt uitgestoten, maar kijkt naar de staat van de desbetreffende natuurgebieden. En afhankelijk van het betreffende gebied wordt die staat gekwalificeerd als matig en slecht. Dat betekent dat nu nieuwe regels moeten worden vastgesteld. Die regels worden door de provincies vastgesteld omdat zij de Natuurbeschermingswet uitvoeren. De nieuwe stikstofregels moeten stand houden bij de rechter volgens provinciebestuurders en minister Carola Schouten. Komende maand verwachten de provincies daarover de nodige helderheid te verschaffen. Op dit moment zien we dat op allerlei niveaus voorstellen worden gedaan om hieraan invulling te geven. Het valt mij in onderzoeken op dat er al best goede resultaten zijn geboekt. Volgens het Compendium voor de Leefomgeving bedroeg de depositie van vermestende stoffen in 2017 gemiddeld over Nederland ruim 1600 mol stikstof per ha. Hiermee is de depositie sinds 1990 met ca 40 procent afgenomen. Regionaal komen grote wel verschillen voor. In streken waar veel intensieve veehouderij voorkomt, komt veel ammoniak vrij op lage hoogtes. Deze daling is het resultaat van maatregelen bij het verkeer, bijvoorbeeld door de invoering van de katalysator, bij de industrie en in de energiesector. De emissie in Nederland is ook belangrijk gedaald door maatregelen die boeren hebben getroffen, zoals verbeterde voersamenstelling, het gebruik van emissiearme stallen, het afdekken van mestsilo’s en het direct onderwerpen van mest bij de aanwending. Desondanks zijn de waarden nog altijd te hoog voor een goede natuurkwaliteit. De boeren vragen om erkenning voor wat zij al bijdragen en om een rechtvaardige behandeling. Het gedoe dat zij stikstofruimte moeten inleveren die hen al vergund was zonder enige vergoeding helpt daar niet bij.
Dat ook zij niet ontkomen aan een bijdrage aan de oplossing van het stikstofprobleem zal hen wel helder zijn. Evenals dat wij allen daaraan een bijdrage moeten leveren. Ik begrijp ook niet waarom wij ook ’s nachts niet ‘gewoon’ 100 km/u kunnen rijden.
Vergunningen
Een stal uitbreiden, een weg aanleggen, of woningen bouwen in de buurt van een beschermd natuurgebied? Dan zal nu bewezen moeten worden dat de stikstofuitstoot de gekwelde natuur niet verder aantast. Velen zullen hier met vragen zitten. Mijn advies is om die voor te leggen aan onze ambtenaren die gaan over de omgevingsvergunningen. Zij kunnen helderheid bieden over mogelijkheden op dit moment en hoe verder te handelen. Want niet alles hoeft stil gelegd.
Bort Koelewijn
