Column Hondenhoek: Empathie

Wat een geluk dat dit bestaat, maar wat is het eigenlijk? De betekenis van empathie is het vermogen om zich in te leven in de situatie en het gevoel van de ander. Dat is nogal wat en enkele tientallen jaren geleden nam men aan dat alleen mensen hiertoe in staat waren. Mensen zouden als enige zoogdieren beschikken over emoties, omdat dieren die niet hadden. Dieren waren alleen maar zelfzuchtige wezens die slechts een beperkte intelligentie hadden. Tegenwoordig weten wij, door de wetenschap gesteund, wel beter.

Met name honden laten ons geregeld zien dat zij emoties als vreugde, vriendschap, boosheid, om er maar een paar te noemen, tonen. Als ik de riem pak staat mijn hond al voor de deur te trappelen waarbij hij het liefst zachtjes even mijn hand pakt en als hij de kans krijgt tegen mij opspringt. Hij raakt buiten zichzelf van vreugde. Tijdens de wandeling kan het heel soms voorkomen dat een andere hond hem met een grauw en een snauw waarschuwt, omdat hij te opdringerig wordt. Die hond is dan een beetje boos. Mijn hond springt dan even opzij om te laten weten dat hij geen kwaad in de zin heeft, om daarna even op vriendschappelijke wijze toch maar weer toenadering tot die ander te zoeken. 

Zoals mensen ouders reageren op hun huilende baby die direct moet worden getroost, zo reageert de teef ook op haar pup die is afgedwaald in de werpkist en hulp signalen uitzendt. Deze pup moet direct bij de melkbron en de andere pups die tegen haar aanliggen, al of niet zuigend, worden gehaald. Als het tot het pupje dan nog niet doorgedrongen is dat het weer tot de hondse samenleving behoort, wordt het door de moeder zorgvuldig gelikt en tussen de andere ingeschoven. Maar door middel van meerdere verschillende testen is wetenschappelijk bewezen dat honden ook empathie vertonen als het om hun menselijke begeleiders gaat. En zelfs niet eens als het om eigen begeleiders gaat, maar ook om voor hen vreemde mensen. Dit ging als volgt: in een huiskamer zaten de eigenaar van de hond, een vreemde voor de hond en de hond zelf. Beide mensen voerden gedurende 20 seconden verschillend gedrag uit. De ene keer deden ze alsof ze huilden en de andere keer neurieden ze een liedje. Vervolgens keken ze naar de gedragingen van de hond. In nagenoeg alle gevallen ging de hond naar de huilende mens, zelfs naar de voor hem vreemde mens. De gang die naar de mens werd gemaakt  gebeurde op een onderdanige, bezorgde manier. Dat de hond tevens naar de voor hem vreemde mens toe ging, toont aan dat hij niet zelf door de eigenaar getroost hoefde te worden, maar ook de andere mens ‘hulp’ wilde bieden. Met deze empathische opstelling moet rekening worden gehouden tijdens de hondentraining. 

Ik dacht er 20 jaar geleden nooit aan dat die overal poepende, lawaaimakende, soms uitdagende wezens, zo in staat zouden zijn om zich in het leven van anderen in te leven.

Bert Nieuwenhuis.