Herinneringen aan de Joodse gemeenschap opgehaald tijdens klezmermuzikale stadswandeling

(door Maarten van Gemert) 
KAMPEN – Onder muzikale begeleiding van The Klezmer Society zijn tijdens een stadswandeling herinneringen opgehaald aan de joodse gemeenschap die ooit bloeide in Kampen. Bij meerdere huizen in de binnenstad werd letterlijk en figuurlijk stilgestaan. Op sommige plekken duiden de struikelstenen in de stoep op een drama ter plaatse.

De stadswandeling op zondag 22 mei was echter geen herdenkingsbijeenkomst. Met de feestelijke klezmermuziek werd het joodse leven gevierd. Dat was de insteek, vertelde Bert Vos. Voor de bandleider van de klezmermuziekgroep was het bezoek aan Kampen bijzonder. Enkele familieleden van hem zijn hier weggevoerd en staan genoemd in de herdenkingssteen op de voormalige synagoge.

Synagoges
Bij de voormalige synagoge aan de IJsselkade startte de stadswandeling. Voorafgaand was er een concert met traditionele klezmermuziek door The Klezmer Society in het vroegere joodse bedehuis dat tegenwoordig onderdeel uitmaakt van Stedelijk Museum Kampen. Tijdens de wandeling door de Kamper binnenstad kwam naar voren dat dit de derde synagoge was die Kampen gekend heeft.
De eerste synagoge blijkt in het pand gezeten te hebben op de hoek van het Muntplein en de Bovennieuwstraat. De oppervlakte betrof 25 m2 en het pand is van binnen door brand verwoest. Het gemeentebestuur van Kampen had in de zestiende eeuw Sefardische Joden (uit Spanje en Portugal) uitgenodigd om zich in de stad te vestigen. Deze veelal rijke kooplui waren van harte welkom in tegenstelling tot de doorgaans arme Azjenazische Joden (uit Duitsland, Polen en Rusland). Hen werd het verboden te komen.

Bierbrouwerij
De tweede synagoge kwam later in de vroegere bierbrouwerij aan de Voorstraat 6. De waterbron in het pand voor het brouwproces kon nu dienen als ’kizme’, een reinigingsbad voor rituele doeleinden dat nog steeds onder de vloer zou moeten zitten. Inmiddels waren de Azjenazische Joden wel welkom. Toen de joodse gemeenschap meer geld te besteden kreeg, werd de synagoge aan de IJsselkade gebouwd in 1847. Krap honderd jaar later werd die buiten gebruik gesteld toen de na de oorlog gedecimeerde joodse gemeenschap in Kampen opging in die van Zwolle.
Twee huizen terug aan de Voorstraat zat het ’joodse café’, de herberg voor joodse kooplieden en mensen die de sabbat wilden doorbrengen in Kampen. Een kosher plekje om te logeren. Later woonde hier de joodse slager Davids. Dit alles was in de negentiende eeuw, in de bloeitijd van het joodse leven in Kampen. Daarin vormde in de jaren twintig van de vorige eeuw familie Goudsmit een spil. Voor hun deur liggen vier struikelstenen.

Geergasse
Op de hoek van de Bovennieuwstraat en de Geerstraat, in het jiddisch ook wel Geergasse genoemd, woonde de joodse vroedvrouw Reintje Zendijk-Bramson (1832-1896) die veel joodse en niet-joodse kinderen heeft gehaald tot aan het eind van haar leven.
Zo werden er diverse adressen aangedaan waarbij de vier klezmermuzikanten (klezmorim) hun jiddische feest- en dansmuziek ten gehore brachten. Aan het eind van de middag speelden ze ook nog bij het hek van de joodse begraafplaats in IJsselmuiden. N de graven wordt nu nog het metaheerhuis gerestaureerd. Rabbijn Shneur Shusterman was gekomen om de belangstellenden welkom te heten.
Eduard Huisman, consulbeheerder van joodse begraafplaatsen in Nederland, gaf uitleg over het gebouwtje waar overleden joden ritueel worden gewassen. Hij prees de medewerking van de gemeente Kampen om mee te werken aan de restauratie. Dat vormde uiteindelijk de aanleiding voor deze drukke dag. Menig voorbijganger zal hierbij wellicht vreemd opgekeken hebben op zondag maar de joden vieren de rustdag (sabbat) op zaterdag.

Burgemeester Sander de Rouwe in gesprek met The Klezmer Society in de Oudestraat
(foto: Maarten van Gemert)