Verhalen van Groot Ijsselmuiden: Liefde voor taal
· leestijd 3 minuten Algemeen(door Robert van den Belt)
Als we het over de Nederlandse taal hebben. Dan kunnen er genoeg discussies ontstaan wat normaal Nederlands is of misschien moet ik het anders omschrijven algemeen beschaafd Nederlands (ABN).
Sinds 1635 hebben we een algemene Nederlandse taal. Dit alles heeft te maken aan de behoefte voor een Bijbel in de Nederlandse taal oftewel de statenbijbel. Varianten onder de noemer dialecten bleven doorleven. Een mooie omschrijving over de Nederlandse taal vind ik altijd de uitspraak van Lange Frans en Baas B in het lied ‘Het land van’. In het derde couplet wordt gezongen: “Ik kom uit het land waar je door heen rijdt in drie uurtjes. Met een ander dialect elke tien minuutjes.” Dat klopt precies, want Jacob Spa heeft er verschillende boeken over geschreven in de provincie Overijssel. Vandaag bellen we vanuit Emmeloord naar Franrijk.
Jacob wordt geboren in 1939 in Den-Haag. Zijn vader Jan Spa komt uit Drenthe en zijn moeder uit Gelderland. Zijn vader was gevangenbewaarder in Den-Haag. Uiteindelijk wordt Jacobs vader in 1940 overgeplaatst naar Vollenhove als veldwachter. “Toen ik in Vollenhove naar school ging en met mijn kornuiten op straat zat te spelen, kwam ik aanraking met het dialect. Ik merkte dat wat ik sprak anders was dan wat mijn vriendjes op straat spraken. Bij ons thuis werd ABN gesproken.”
Hier wordt voor Jacob ook de basis gelegd voor een opleiding in taal. “Eigenlijk kan je wel zeggen dat ik in zekere zin tweetalig was. Ik sprak Nederlands en Vollenhoofs in de volksmond het Veno’s.” Jacob woont tot 1956 in Vollenhove tot zijn vader wordt overgeplaatst naar Wilsum als veldwachter. Hij was de laatste veldwachter van Wilsum.
“In Wilsum woonden wij aan de dorpsweg 110. Dat was net voorbij de Gereformeerde kerk. Zelf heb ik er niet lang gewoond. Ik heb er gewoond van 1956 tot 1959. In die tijd ging ik naar het lyceum in Zwolle. Ik ging elke dag met de fiets van Wilsum naar Zwolle. Vaak was ik na schooltijd bezig met huiswerk. In 1959 ben ik talen (Frans) gaan studeren in Amsterdam. Dat was aan de Protestantse Universiteit van Amsterdam. In de weekenden kwam ik wel naar Wilsum. Ik sprak dan met leeftijdsgenootjes. Wat ik mij goed kan herinneren is dat ik vanaf Wilsum ook geregeld naar familie ging in Gelderland. Je moest dan met het veer over. Als ik dan weer terug naar mijn ouders ging, moest je bellen aan de Onderdijkse kant van de IJssel en dan kwam de veerman met het veer naar je toe. Dat was een hele leuke bedoening.” Ik vroeg Jacob of hij ook verschil in dialect merkte toen hij in Wilsum kwam wonen. “Ik kon wel merken dat er taalverschillen waren in Wilsum ten opzichte van Vollenhove. In Vollenhove werd voor huilen gezegd lippen en in Wilsum zeiden ze reren. In Vollenhove zeiden ze kieppe en in Wilsum kippe” Hier wordt dan ook voor Jacob de basis voor liefde in taalverschillen gezet. Hier geeft hij na zijn pensionering nog meer gevolg aan.
Van zijn opleidingstijd in Amsterdam wijkt Jacob ook nog uit naar het voormalige Zaïre. Tegenwoordig Congo-Kinshasa. Hier ontwikkelt hij een schrift voor een Congolese taal die nog nooit beschreven was. “In Afrika zijn er honderden talen die niet op schrift staan. Die worden alleen gesproken. Ik heb in mijn tijd in Zaïre hier een grammatica/fonetisch schrift voor gemaakt. Daarnaast gaf ik ook les aan de Protestantse Universiteit in Zaïre in Frans.” In Nederland blijft Jacob zijn vader tot ongeveer 1966 veldwachter in Wilsum. Tot aan zijn pensionering werkt zijn vader nog als veldwachter in IJsselmuiden. In 1970 overlijd Jacobs moeder en gaat zijn vader in Dronten wonen.
Jan Spa een liefhebber van de Nijmeegse vierdaagse. Meer dan 35 keer loopt hij mee. De liefde voor de vierdaagse kwam doordat hij met collega’s een keer de vierdaagse had gelopen. Toen Jan in Dronten woonde, liep hij geregeld van Dronten naar Kampen of naar Hasselt om te trainen. Eén keer lukt het hem niet, maar dat kwam door een heupbreuk. Jacob woont op dit moment in Frankrijk in Sainte Marie Dovaux. Hij is getrouwd met een Française. In de tijd dat Jacob in Frankrijk woont gaat hij maandelijks nog naar Nederland om zijn voorliefde voor dialecten verder uit te werken. Hij begint met een boekje over ‘Het dialekt van de stad Vollenhove’(1996), gevolgd door ‘De dialecten van Groot-IJsselmuiden’(2000), ‘De dialecten van Centraal-Salland Raalte, Heino en Lemelerveld’, ‘De dialecten van Kallenkote, Steenwijk en Steenwijkerwold’ en in 2016 het laatste boekje ‘Het dialect van Hasselt’. Dit alles in samenwerking met de IJsselacademie. “Ik zou nog weleens een boekje willen schrijven over het Staphorster dialect”, aldus Jacob op 83-jarige leeftijd. Bedankt voor jullie belangstellige. Het laatste woord op zijn Wilsummers.
Verhalen uit Groot-IJsselmuiden is een samenwerking tussen BrugMedia en het Beste van Kampen. Wilt u een verhaal met ons delen? Stuur een mail naar hetbestevankampen@sambiq.nl.
