Gereconstrueerde grafstenen luiden nieuwe fase Joodse begraafplaats in

IJSSELMUIDEN - Steenhouwerij van Ommen heeft vrijdagmorgen twee gereconstrueerde grafstenen geplaatst op de Joodse begraafplaats. Het gaat om de stenen ter nagedachtenis aan Joseph Reicher en Betje Reicher – De Beer, die je meteen ziet bij binnenkomst. Waar je eerst uitkeek op verpulverd steen, zie je nu twee monumentale grafstenen.

Historicus Jaap van Gelderen en Jacob Hoogstede (Kerk in Israël IJsselmuiden) zijn bijzonder blij met de geste van Van Ommen die de stenen kosteloos vervaardigde. De heren, die zich al veel langer om de begraafplaats bekommeren, hopen binnenkort een nieuwe stap te zetten. Ze willen geld werven om ook andere stenen te reconstrueren of op te knappen. De staat van de stenen verschilt enorm, al zijn de meesten er niet best aan toe. Het kon er niet langer meer mee door, zo constateerden Hoogstede en Van Gelderen een paar jaar geleden al. Veel graven zijn al van ver voor de Tweede Wereldoorlog. Die gruwelijke oorlog die maakte dat de Joodse gemeenschap werd gedecimeerd en onmogelijk zelf zorg kon dragen voor de begraafplaats. Joseph Reicher was, zo weet Van Gelderen, een zeer gerespecteerd man. Hij was arts en begon later de eerste gasfabriek in Kampen. Zijn huis stond bij de oude gasfabriek. Van Gelderen: “De uitspraak ‘bij Reicher’ werd zelfs deel van het Kamperse taalgebruik. Met die woorden werd vaak een afspraak beklonken tussen Kampenaren en Brunnepers op ‘neutraal’ terrein.” Joseph kwam uit het Duitse Emden, zijn vrouw Betje was een geboren Utrechtse. Hun grafstenen, opvallend mooi en groot, getuigen van een leven in de bovenlaag van de toenmalige Joodse gemeenschap. De elementen en de tijd hadden hun sporen echter dermate uitgewist dat het nog een hele klus was om de Hebreeuwse tekst exact te herleiden. Een Nederlandse vertaling uit de archieven en beeldmateriaal boden uitkomst. Van Gelderen, die het Hebreeuws enigszins machtig is, kon Steenhouwerij van Ommen vertellen hoe het op de stenen moest komen te staan. Een van de stenen was overigens nog deels intact. Het gaat dan om de steen van Joseph, met uitzondering van het onderstuk. De steen van Betje was in zijn geheel verbrijzeld. Michiel van Ommen heeft veel tijd gestoken in de ‘replica’s’ maar er net zoveel genoegdoening uit geput. “De Hebreeuwse letters zijn moeilijk om precies goed te krijgen. Qua materiaalgebruik viel het nog wel mee om deze stenen te reconstrueren, er is alleen heel veel arbeidstijd in gaan zitten.”

De steenhouwer is erg blij met het resultaat. “Als je hier nu de begraafplaats opkomt, heb je een waardige entree die van respect getuigt voor de Joodse mensen die er liggen begraven.” Wat betreft de ambachtsman verdient de hele begraafplaats een opknapbeurt. Daar is alleen wel aardig wat geld mee gemoeid. “Ik zou Kamper en IJsselmuider bedrijven willen vragen om een steen te adopteren. Ik doel dan niet op de kruidenier op de hoek voor wie dat best veel geld is, maar met name op de grotere bedrijven waarvan sommigen al een sponsorbudget hebben voor maatschappelijke projecten. Hoewel het ook weer niet heel duur hoeft te zijn.” De steen van Betje weegt ongeveer vierhonderd kilo, die van Joseph bijna het dubbele. Op de begraafplaats staan nog veel andere opvallend grote stenen, constateert Hoogstede nog maar eens. Wandelend over de Joodse begraafplaats doet hij met het blote oog nog een korte inventarisatie. “Zie je die steen daar? Die hoeft misschien alleen maar rechtgezet te worden.” Andere stenen staan nog fier overeind, waar weer anderen het gevecht met de zwaartekracht hebben verloren of alleen nog met touw bijeen blijven. Vrijwel alle stenen zitten onder de aanslag. “Dat komt door de bomen die aan de andere kant van het hek staan”, weet Hoogstede. “Zo’n twee jaar geleden hebben we de stenen met de hogedrukreiniger schoon gespoten en nu zitten ze weer onder de groene aanslag.”

Wens

De ‘nieuwe’ stenen van Joseph en Betje Reicher staan in schril contrast met de anderen. Dat heeft wel wat. Al hebben de initiatiefnemers maar één wens, namelijk dat de hele begraafplaats in oude luister wordt hersteld. Het begin lijkt gemaakt, afgaande op de woorden die een bezoekster van de begraafplaats zich laat ontvallen bij het zien van de stenen van Reicher. “Oh, wat prachtig. Ik krijg er kippenvel van.”