Column Bort Koelewijn: Verward gedrag

Crisissituatie

Ieder mens kan te maken krijgen met verward gedrag. De oorzaken trekken zich weinig aan van rang of stand, opleiding of status. Een psychose kan ieder van ons overkomen. Als iemand de symptomen vroeg onderkent kan hulp worden gezocht. Soms is het te laat en ontstaat er een crisissituatie.

Als burgemeester word ik daarmee geconfronteerd als iemand naar het oordeel van de behandelend psychiater gedwongen in een psychiatrisch ziekenhuis moet worden opgenomen. Dan pleegt de psychiater telefonisch overleg met mij, legt de situatie uit, neem ik kennis van het dossier dat ik via beveiligd internet kan inzien en zo vorm ik mijn oordeel in hoeverre iemand een gevaar is voor zichzelf of voor zijn/haar omgeving. Wanneer ik een last afgeef kan een persoon met verward gedrag gedwongen worden opgenomen. Gelukkig komt dat niet vaak voor en laten personen zich eerder overtuigen van de noodzaak van een behandeling. Dat vind ik verreweg het beste, maar lukt helaas niet altijd.

Nieuwe ontwikkelingen en inzichten

De praktijk liet zien dat het ontbrak aan een sluitende aanpak. Het kwam voor dat de politie zich ontfermde over een persoon met verward gedrag, zich genoodzaakt zag zo iemand in een cel op te sluiten terwijl het niet ging om een misdadiger maar om een patiënt die zorg nodig heeft. Ook was niet duidelijk wie voor het vervoer naar een instelling zorg moest dragen. De politie, ambulancedienst of toch maar een taxi? En ook was niet altijd de eerste opvang in de instelling verzekerd. Landelijk is daarom een schakelteam in het leven geroepen om alle aspecten in beeld te brengen en allen die een taak hebben bij de opvang van personen met verward gedrag te stimuleren tot een sluitende aanpak. In de zorg is een ontwikkeling gaande om patiënten niet langer dan strikt nodig op te nemen in een instelling en wordt gestimuleerd om zorg ambulant te verlenen. Dus niet hen lang ‘opbergen’ in een ziekenhuis ergens diep in de bossen, maar zoveel als mogelijk is hen in de thuissituatie te behandelen en te begeleiden. Ook heb ik de indruk dat ik vaker word geconfronteerd met ouderen die verward gedrag vertonen. Ouderen wonen tegenwoordig ook zo lang mogelijk thuis en zij die hen zorg verlenen zijn zelf vaak ook kwetsbaar. Een ander punt komt uit onderzoek voort. Daaruit blijkt dat de familie van de persoon met verward gedrag te weinig wordt betrokken bij de analyse en de behandeling en dat geldt ook voor de persoon in kwestie. Ook van hulpverleners hoor ik hoe ongelooflijk belangrijk (liefhebbende) familieleden zijn voor het welzijn van de betrokkene.

Nieuwe wetgeving

Op 1 januari 2020 treedt de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg in werking. En de Wet Zorg en Dwang. Deze wetten voorzien ook in een crisismaatregel die de burgemeester kan opleggen. In de toekomst hoeft dan niet direct een opname in een ziekenhuis te volgen, maar kan ook onder dwang verpleging buiten een instelling worden toegepast. Ook wordt het mogelijk dat inwoners een melding doen bij de gemeente als zij zorgen hebben over een kwetsbaar persoon. De gemeente moet er dan voor zorgen dat binnen een paar weken onderzoek wordt ingesteld en dat een advies wordt uitgebracht aan het Openbaar Ministerie. Als inwoners ten onrechte melden, kan dat worden bestraft. De wet verplicht ook om de betrokkene of de familie te horen voordat een dwangmaatregel wordt getroffen. Duidelijk is wel dat een goede uitvoering van alle betrokken organisaties gedegen samenwerking vraagt. De gemeente heeft deskundigen nodig om een melding te beoordelen. Op dit moment is ook al een meldpunt ingesteld bij de ggd in Zwolle. Als dwangverpleging buiten een instelling moet worden toegepast is het belangrijk dat de zorgverleners die dat moeten uitvoeren hun werk op een veilige manier kunnen doen. Als mensen moeten worden opgenomen, moeten er sluitende afspraken tussen de zorginstellingen worden gemaakt waar iemand kan worden opgenomen. Dat gebeurt op regionaal niveau. Onlangs zijn in Overijssel werkgroepen in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat voor het nieuwe jaar hierover goede afspraken worden gemaakt. Patiënten zullen verschillende vormen van zorg en begeleiding nodig hebben, die ook zullen verschillen in zwaarte. Dat kost geld en daarover moeten weer afspraken worden gemaakt met de zorgverzekeraars en met de gemeenten die mogelijk voor die kosten aangesproken kunnen worden.

Samenleving en gemeenschap

De bestuurspraktijk laat steeds meer voorbeelden zien hoe zorg en veiligheid met elkaar verweven raken. De omgang met personen met verward gedrag is er een van. Zelf heb ik er vertrouwen in dat de organisaties tot goede afspraken komen, hoewel de praktijk altijd wel nieuwe vraagstukken aan het licht zal brengen. Wat ik zelf een uitdaging vind is de gedachte dat ook een beroep wordt gedaan op de kracht van de samenleving om met kwetsbare personen om te gaan. Hoe laten wij hen in onze straat en buurt wonen, kunnen wij met hen omgaan en hen eventueel begeleiden? Mag dat van de omgeving worden gevraagd zonder dat wij informatie over deze personen geven? Hoe zit het met de privacy? Of kan hun toestemming daarbij helpen? Kunnen we de opvang borgen als het toch verkeerd gaat? Samen zullen we onze weg hierin moeten proberen te vinden. Als ik hierover met een groepje mensen praat komen al gauw verhalen boven over specifieke dorps- en stadsfiguren van vroeger, die kennelijk iedereen kende en die met meer of minder respect door de gemeenschap werden behandeld. De omgeving gunde hen met hun eigenaardigheden hun eigen plek. Maar ja, dat was vroeger.

Bort Koelewijn