De Kampenaren van: pannenfabriek Berk (deel 1)

Stadsgidsen Gerrit Eijlander en Harry van Dijk vertellen bezoekers van Kampen de bonte verhalen van onze stad. Veel Kampenaren kennen echter deze geschiedenissen nog zelf, dus tijd om ze op te halen. In deze rubriek laten zij de geschiedenis spreken en vragen daarom uw medewerking. Wilt u uw verhaal kwijt over bv. de sigarenindustrie, de visserij, de oorlog of andere zaken? Mail uw idee dan naar dekampenarenvan@gmail.com, bel 06-12128847 of bezoek ons op Facebook ‘de Kampenaren van…’

Bej’ Bark is altiet wark
Wie de hoogtijdagen en neergang van de internationaal beroemde en Koninklijke pannenfabriek ‘Berk Kampen’ BK nog heeft meegemaakt en nu door de Berklaan, Siriusweg of Balkstraat loopt, herkent enkel nog een paar gebouwen. Restanten als de portierswoning en het voormalig woonhuis van de familie Berk worden nu geflankeerd door moderne baksteen-nieuwbouw-terras-woningen en een tientallen meters hoge bakstenen-appartementen-toren met de welluidende naam ‘Michiel de Ruyter’….
Als de Weber-barbecues uit Chicago in de wijk worden aangestoken zal waarschijnlijk niemand zich realiseren dat de metalen schildjes er op en er onder nog steeds bij Berk worden geproduceerd. Of nog een beeld hebben bij de honderden, krioelende blauwkielen die na het gebazuin van de fabriekshoorn, lopend of op de fiets naar de middagmaaltijd vertrokken. Want gewerkt werd er! In de hallen, magazijnen en kantoren was er volop en noeste arbeid. Voor iedere Kampenaar was er altijd werk bij Berk.

De geschiedenis van Berk in vogelvlucht
In deel II bespreken we de ‘Berkianen’ en laten daarin een van de laatste getrouwen aan het woord. Voor een indruk van het bedrijf Berk Kampen eerst maar even de geschiedenis in vogelvlucht:

1851: Koperslager Hendrik Berk, kleinzoon van een Pruisisch soldaat, begint in Kampen met het produceren voor particulieren en bedrijven van melkbussen, potten, pannen en ander kookgerei. In het achterste gedeelte van het pand bevindt zich de werkplaats en in het voorste de winkel. Als in dat jaar het instructiebataljon naar Kampen komt, neemt de zaak een grote vlucht. Hendrik krijgt de mega-opdracht om het bestek voor de honderden militairen te maken.

1876: Hendrik overlijdt en zijn 22-jarige zoon Johannes, die net in het bedrijf is gekomen, krijgt het meteen flink voor de kiezen. Emaille heeft zijn intrede gedaan en Berk moet met dit nieuwe productiemateriaal mee. De werkplaats in de Boven Nieuwstraat is hiervoor te klein geworden en  uitbreiden is geen optie. Daarom  wordt in Brunnepe, aan de IJssel, een geheel nieuwe fabriek gebouwd. Vanaf 1889 is de totale productie daar geconcentreerd. In 1893 wordt BK een officieel handelsmerk.

1900-1940: Johannes vindt al snel een recept voor het handmatig emailleren van pannen waardoor  ze lichter en meer geschikt voor koken zijn dan de zwaardere gietijzeren. Het duurt echter toch nog tot het begin van de 20e eeuw voor het grote publiek bereikt wordt. Door grote groep groeiende, internationale afnemers en het ontbreken van concurrentie wordt de periode tot WOII een glorietijd. Berk is dan hét merk! Naast pannen worden er ook steeds meer aanvullende producten gemaakt zoals emmers, schalen, rekjes met bakjes voor zand, zeep en soda, lepelrekken, enzovoort. Maar ook de ‘Berkelite’-pannen, geschikt voor het latere op gastemperaturen koken en moderne elektra.

Jaren ’60: in deze roerige jaren gebeurt er bij Berk ook het een en ander. Zo volgt er een radicale omslag tot fabricage van roestvrij edelstalen pannen de BK Karaat: een revolutie op kookgebied. Daarna blijft Berk haar tijd weer ver vooruit: van koudgrepen tot sandwichbodems en de grote panneninruilacties 1986 met bekende NL-ers als Willeke Alberti, Tineke de Nooij, Veronica, Cas Spijkers en Rudolph van Veen, 24Kitchen. In 1964, volgt een fusie met de emaillefabriek Beccon uit Doetinchem. Berk Beccon-periode.

De jaren ’80: BK wordt door de teruglopende verkopen en productie overgenomen door Koninklijke van Kempen & Begeer; hierdoor komt BK in dezelfde ‘stal’ terecht als twee andere grote merken in de Nederlandse huishoud branche: Gero en Keltum. Zo ontstaat dan een onderneming die de markt met 3 landelijke A-merken kan bedienen: BK voor de pannen, Gero en Keltum voor het bestek.

Tot zover. In deel II de verhalen van de ‘Berkianen’
Magazijn chef Willem Oosterbrugge vertelt dan over de dagelijkse gang van zaken, de saamhorigheid, het unieke ziekenfonds en de personeelsraad. Maar ook wat de sluiting voor de Berkianen en Kampen betekende.