Monumentale loods naast treinstation in beeld voor huisvesting IJsselkogge bij terugkeer

(door Maarten van Gemert)  
KAMPEN – Vandaag is het zeven jaar geleden dat de IJsselkogge onder internationale belangstelling boven water werd gehaald. De conserveringsperiode in Lelystad, die volgde, loopt ten einde. Er is nog steeds geen onderkomen in Kampen voor de IJsselkogge als besloten wordt om de unieke vondst terug te laten komen. Twee huisvestingslocaties zijn nog in onderzoek.

De oplopende kosten van de oplopende reeks aan onderzoeken roepen wrevel op bij sommige partijen in de gemeenteraad. Daarnaast schoot het plan van het college van burgemeester en wethouders tot huisvesting op het Van Heutszplein in het verkeerde keelgat van raad en inwoners. Op verzoek van de raad onderzoekt het college of de aanvullende kosten ”een tandje minder kan”. En alsnog worden de mogelijkheden bestudeerd tot stalling op de Koggewerf of in de Van Gend en Loos-loods naast het station. Deze lijkt de beste papieren te hebben. Tot slot komt het RCE met een verrassend aanbod dat de keuzestress doet toenemen.

Terugkeer
Na zes eeuwen kwam zeven jaar geleden de IJsselkogge weer boven water. Uit onderzoek onder water was al gebleken dat het scheepswrak voor de oever van Brunnepe verrassend intact was. Opgetakeld uit zijn beschermende habitat van zand en slib en verzadigd met water, moest de IJsselkogge direct nat gehouden worden. Na een korte bezichtiging aan de IJsselkade werd de vondst naar de Bataviawerf in Lelystad getransporteerd voor jarenlange conservering.
De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) is officieel eigenaar van descheepsvondst. Met instemming van Rijk en provincie tekende het RCE een intentieovereenkomst met de gemeente dat Kampen het eerste recht geeft om de kogge in permanente bruikleen te krijgen voor expositie. Of daarvan gebruik gemaakt wordt, is aan de gemeenteraad. Als ’mammoettanker van de middeleeuwen’ bezorgden kogges Kampen in de Hanzetijd rijkdom. De IJsselkogge vormt samen met opgedoken en geconserveerde kogges in Doel en Bremen een uniek trio van scheepsmonumenten uit de Hanzetijd.

Ideeën
In aanvang werden inwoners betrokken bij de vraag hoe en waar de IJsselkogge te exposeren in Kampen. Een inspiratieavond in 2016 leverde uiteenlopende ideeën op, soms geheel uitgewerkt, soms bij voorbaat niet haalbaat zoals bij de oude HBS waarvoor al een voorlopige koopovereenkomst (met IJsselheem) bestond. Vorig jaar gaf het (inmiddels van samenstelling vernieuwde) college opdracht aan haar ambtenaren om drie opties te onderzoeken, twee in de binnenstad en één aan de rand van de stad. De raad gaf toen de voorkeur aan het Van Heutszplein waarop een extern bureau een ontwerp uitwerkte. Een ’majestueus’ paviljoen aan de rand van het plein werd door raad en inwoners afgewezen met de woorden ”niet zo dommig in de binnenstad proppen” (de Stentor). Het college onderzoekt deze optie niet nader maar sluit het ook niet uit. Voor de Van Gend en Loos-loods heeft inmiddels een ’werkatelier’ plaats gevonden en voor de Koggewerf volgt dat nog.

Onder grote en internationale belangstelling werd de IJsselkogge gelicht (foto: Maarten van Gemert)

Huisvesting
Een geopperde locatie in het Groene Hart werd afgewezen omdat die te weinig binding met de binnenstad en de IJssel heeft. Bovendien zou daar de IJsselkogge ”naar verwachting minder bijdragen aan het versterken van onze bezoekersaantallen en imago van Hartelijke Hanzestad”. Experts binnen de Stichting Kamper Kogge blijven echter pleiten voor de locatie van het huidige hertenkamp omdat die voldoende ruimte zou bieden.
De Koggewerf heeft vanzelfsprekend wel ”verbinding met het water, met de vindplaats en een maritieme sfeer”. De samenwerking met betrokken partners op de Koggewerf kan een voordeel zijn maar deze partners hebben ook zelf plannen. Als er een tweede replica gebouwd wordt van de Kamper Kogge, wordt de ruimte krap. Bovendien ligt de IJsselkogge daar buitendijks terwijl die niet meer nat mag worden.
De voormalige loods van Van Gend en Loos aan het station wees de RCE af als te krap. De NS verleent echter volledige medewerking. De RCE gaat wel akkoord met uitbouw dat zowel naar noord- als oostzijde mogelijk is. Ook het perron zou smaller kunnen en mogen om bijvoorbeeld een glazen pui te plaatsen waarmee de IJsselkogge altijd zichtbaar is. De stenen trap van de provincie zou verdwijnen maar volgens de uitbater van Perron 1 zorgt die toch voor een onveilige verkeerssituatie. Hij wijst erop dat dan ook de stationshal, die momenteel in oude luister wordt teruggebracht, weer gebruikt zou kunnen worden. Een nieuwe omgeving en busstation zouden afgestemd kunnen worden met de plannen voor Bolwerk-Buitenwacht. Bovendien ligt de loods in de looproute naar de binnenstad en haar musea. De fietskelder, tenslotte, geeft al de mogelijkheid tot een verdiepte ligging van de IJsselkogge.

Uitbreiding
Met deze ontwikkelingen vervallen de bezwaren tegen de loods, die het college in september nog zag. Het woord is nu aan de raad. Dit voorjaar gaat de raad op excursie naar de Bataviawerf en zal er een consultatie plaatsvinden over de stand van zaken. Deze zomer zou na een informatieavond en een opiniërende bespreking van voorstellen de knoop doorgehakt kunnen worden over - bij terugkeer - hoe en waar de IJsselkogge te stallen en te exposeren.
De RCE voegt nog een optie toe aan het keuzepalet. Uit eigen beweging heeft ze onderzoek laten doen naar restauratie van de IJsselkogge. Tijdens de berging zijn er ook zo’n vierhonderd losse onderdelen geborgen, te weten niet de aak en de punter die verloren zijn gegaan. De losse onderdelen zouden in een frame weer op hun plek gehangen kunnen worden. Dat geldt ook voor de voorsteven waarmee de omvang (lengte) van het schip wel toeneemt. Evenals de expositie- en belevingswaarde toenemen bij restauratie, aldus de RCE.
Volgende week blikt De Brug kort terug op het reilen en zeilen van de IJsselkogge de afgelopen zeven jaar. Met het Reevediep heeft ’Ruimte voor de Rivier’ het natuurlandschap van Kampen blijvend veranderd. De IJsselkogge kan een tweede voortvloeisel uit dat Rijksprogramma zijn dat het historisch landschap van Kampen blijvend verandert. Als het gemeentebestuur deze kans niet laat varen.

Zicht op de Van Gend en Loos-loods aan zuidzijde (perron) (foto: Maarten van Gemert)

..