De ambities van Kampen met het toerisme rond de IJsselkogge: ‘We hebben wat moois in handen’

Hoe ambitieus is Kampen als het op toerisme aankomt? Een vraag waarop de gemeenteraad komend voorjaar een antwoord moet geven zodat duidelijk wordt welk onderkomen de IJsselkogge gaat krijgen.

Centimeter voor centimeter rijst de veertig ton wegende IJsselkogge in een stalen hijsconstructie uit het water. 

Het is op die gedenkwaardige dag in februari 2016 dat het schip voor het eerst sinds de middeleeuwen weer tevoorschijn komt. Nadat het nog een week te bewonderen is aan de IJsselkade gaat de kogge op transport naar Lelystad waar het nu al jaren geconserveerd wordt. De gemeenteraad wil dat de IJsselkogge na conservering vanaf 2024 een plek krijgt in of buiten de stad. Waar en in welke vorm dat onderkomen gegoten wordt, moet komend voorjaar duidelijk worden.

“Het dwingt respect af dat mensen in zo’n log en spartaans ingericht vrachtschip durfden te stappen om de Oostzee te bevaren. Het waren moeilijk bezeilbare vrachtschepen.” Wethouder Bas Wonink ziet in de IJsselkogge het symbool waarmee Kampen in de middeleeuwen groot is geworden. Het is een tijd die nog altijd zichtbaar is in de vele monumentale gebouwen in de binnenstad, maar die rijkdom is cent voor cent binnengehaald met dit soort schepen. “We hebben wat moois in handen. We kunnen samen de kogge gebruiken voor het verhaal van de Hanze.’’ De gemeenteraad moet in juni een knoop doorhakken hoe en waar de IJsselkogge in Kampen tentoongesteld wordt. Om dat helder te krijgen, wil het college van de raadsleden weten wat hun ambities voor het toerisme en de vrijetijdseconomie van de gemeente Kampen voor de komende jaren zijn. Hoe hoger de ambities, hoe groter en duurder de plannen maar ook hoe groter de opbrengsten, blijkt uit een overzicht van vijf opties die de raad in februari kreeg voorgelegd. 

Scenario’s
Waaruit moet de gemeenteraad kiezen? Grofweg tussen een paviljoen als onderkomen voor de IJsselkogge, een museum of een museumpark. De keuze voor een kaal paviljoen, eerder de ‘glazen vitrine’ of ‘terugvaloptie’ genoemd, kost eenmalig 1,5 miljoen euro en jaarlijks nog eens 40.000 euro. Extra bezoekers naar de stad brengt deze variant nauwelijks op is de verwachting. Combineer je het paviljoen met stadsattracties dan worden circa 10.000 bezoekers jaarlijks verwacht en stijgen de exploitatiekosten. Het paviljoen zal in de binnenstad komen te staan. Kiest de raad voor een museum dan is het de vraag of dat in een bestaand of in een nieuw gebouw komt. Bij een bestaand gebouw – met de kogge in een paviljoen – komen er extra verbouwingskosten bij en stijgen de exploitatiekosten. Het verwachte aantal bezoekers kan tot jaarlijks 100.000 stijgen. Dat worden er mogelijk 250.000 als het museum in een nieuw gebouw komt. Laatste en meest ambitieuze optie is het Hanze Park – een museum met ‘beleefshow’ en openluchttheater – dat een goeie 15 miljoen euro moet kosten. Een investering die voor rekening komt van een commerciële exploitant. Deze optie kan 250.000 bezoekers of meer trekken. 

Waarom zijn de ambities op gebied van toerisme en vrije tijd van zulk groot belang voor de wijze waarop het middeleeuwse schip wordt tentoongesteld? Wendy Weijdema van Marketing Oost is op een informatieavond voor raadsleden helder over de kansen die Kampen nu heeft. ‘’De vrijetijdseconomie gaat niet alleen over overnachtingen van toeristen maar ook over horeca, natuur en net zo goed over landbouw. Denk aan streekproducten en aan de verbinding tussen stad en achterland.’’ Want ook mobiliteit – hoe komt de toerist van A naar B – is onderdeel van het vraagstuk. Toerisme biedt kansen voor bijvoorbeeld buslijnen die anders wegens gebrek aan passagiers wegvallen. Dat het toerisme met het einde van de pandemie weer fors zal aantrekken, staat bij veel kenners wel vast. Maar hoe bied je die toeristen de ruimte? En wil Kampen ze wel? Volgens gemeentelijk procesmanager IJsselkogge Jantine Sijbring ligt de directe economische verbinding met de stad voor de hand maar voor de vitaliteit van het platteland is de komst van toeristen ook van belang. ‘’Mensen komen niet alleen naar de stad maar willen ook de wijde omgeving verkennen.’’ Hoe langer de toerist zich vermaakt in de stad, hoe groter de omzet van ondernemers. Maar meer toeristen betekent ook behoud van voorzieningen. ‘’Er is bijvoorbeeld vrees voor leegstand in de Oudestraat: het winkelend publiek gaat dan in de toekomst meer naar Bataviastad of Zwolle’’, zegt de wethouder. ‘’En dat maakt dat winkeliers het moeilijk hebben.’’ Toerisme kan dat tij keren.

Twee dingen zijn voor de wethouder belangrijk in de keuze die de raad maakt: wat kan de terugkeer van de kogge in potentie voor de vrijetijdseconomie betekenen en wat vindt de gemeente passend bij Kampen? De keuze voor een kleinere variant van onderkomen voor de kogge kost in eerste instantie minder, maar ‘’hoe ambitieuzer hoe meer dat voor de toeristische sector betekent. Voorbij een bepaald punt kan het rendabel worden. Dan krijg je uit de kaartverkoop genoeg terug waarmee je de exploitatie dekkend maakt.’’ Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) pleit er al jaren voor om toeristen over het land te spreiden. Nu ligt de druk vooral in Amsterdam en omgeving en de verwachting is dat na het einde van de pandemie het aantal toeristen nog eens met de helft zal toenemen in vergelijking tot de stroom van een paar jaar terug. Thematische verhaallijnen maken mensen nieuwsgierig en een ervan is het verhaal van de Hanze. Sijbring: ‘’Duitsland profileert zich al jaren nadrukkelijk met haar Hanzeverleden en in Nederland doen we dat nauwelijks. Hier zijn we altijd erg op de VOC gericht maar de Hanze ging daaraan vooraf. Kampen was groots in die periode.’’

Verdeeld

De gemeenteraad is echter verdeeld over de plannen. Grofweg de ene helft van de raadsleden wil een Hanze Park, de andere helft kiest voor een paviljoen met museum waarbij zeker één partij de variant van de IJsselkogge enkel in een vitrine niet uitsluit. De keuze voor het Hanze Park wordt vooral gemaakt door raadsleden die willen dat Kampen een hoofdrol krijgt in de ‘Hanzelijn’ van het NBTC. Zij denken dat het schip daar meer tot zijn recht komt. Maar het vrachtschip tentoonstellen in of bij het centrum kan juist die binnenstad versterken, zo zeggen de voorstanders van die plannen. Het Hanze Park komt immers buiten de stad te liggen, als zoekgebied is nu de Scheeresluis in beeld. Bovendien kan het Hanze Park in de toekomst een groot financieel risico vormen voor de gemeentelijke financiën als de beoogde jaarlijks ruim 250.000 bezoekers niet op komen dagen. Ook zijn er twijfels of die toeristen na een bezoek aan het park niet gewoon weer huiswaarts rijden en de stad dus links laten liggen.

In 2024 moet de IJsselkogge haar glorieuze terugkeer maken naar de stad. De keuze voor het onderkomen die de raad maakt, wordt op de voet gevolgd in de andere acht Hanzesteden waarmee Kampen samenwerkt. Wethouder Wonink: “Die kogge is groter dan Kampen alleen.’’ 

Dit is een partnerbijdrage van de gemeente Kampen.