De laatste grote rivierlandschappen: Een tentoonstelling met werk van Willem den Ouden

KAMPEN - Op zondag 22 april wordt om 15.00 uur in de Voormalige Synagoge de tentoonstelling ‘De laatste grote rivierlandschappen’ met werk van Willem den Ouden geopend. Bij de opening zal Willem den Ouden zijn werk zelf toelichten. Op 18 maart werd Willem den Ouden negentig jaar. Dat wordt groots gevierd met twee vrijwel gelijktijdige tentoonstellingen van zijn werk: de schilder van de Waal exposeert namelijk in twee musea aan de IJssel.

Het Stedelijk Museum Kampen, locatie voormalige Synagoge toont de tentoonstelling ‘Willem den Ouden – De laatste grote rivierlandschappen’. Hiermee heeft de voormalige Synagoge een primeur binnengehaald, omdat voor het eerst alle tien grote olieverfschilderijen tentoongesteld worden die Den Ouden tussen 2000 en 2010 maakte van de Waal bij zijn woonplaats Varik, gezien vanaf het balkon van het Veerhuis aan de Waalbandijk.

Hij werkte daar ’s zomers vrijwel dagelijks aan tekeningen, aquarellen en plein-air-studies van het landschap en de lucht. Telkens hetzelfde uitzicht. Want iedere dag brengt een nieuwe lucht: langgerekte veerwolken bij zwoel weer, stapelwolken bij stevige noordwestenwind, een helderblauwe hemel met een zon die door de rivier wordt verveelvoudigd, een paarsblauwe onweerslucht met een bliksemtak.

Wat zich in de lucht allemaal afspeelde, en wat dat met het land eronder deed, dat heeft Willem den Ouden al die zomers geprobeerd vast te leggen. ‘Geprobeerd is het goede woord’, zei hij in 2015 in een televisieprogramma van Omroep Gelderland. ‘En dat zeg ik niet uit bescheidenheid, dat zeg ik omdat de werkelijkheid prachtiger is. De werkelijkheid is zo wonderbaarlijk mooi! Als je buiten loopt – waar dan ook, ook in de stad, overal – en er komen van die wonderbaarlijke wolkenluchten overdrijven, dan begrijp ik gewoon niet dat niemand daar naar kijkt. Je ziet nooit eens iemand stokstijf stilstaan en naar boven kijken: oh, wat gebeurt daar!’

De winters gebruikte Den Ouden steeds om een van de olieverfstudies in zijn atelier uit te werken op een groot doek. ‘Midden in de winter, terwijl het buiten vriest en dondert, schilder ik een zomerse zon’, zei hij daarover in 2008. ‘Dat is het heerlijke van landschapschilderen in het atelier. Het is donders moeilijk, maar het is zeer de moeite waard. Als je er greep op krijgt, ben je niet meer afhankelijk van de wisselende weersomstandigheden. Wat voor weer het ook is, je kunt iedere dag aan dat ene weer doorwerken, omdat je het zelf maakt.’

De concentratie waarmee Den Ouden het over het landschap uitgestorte zonlicht en het hemelzwerk bestudeerd heeft, balt zich samen in zijn doeken en resulteert in een krachtige uitspraak over schoonheid en ruimte. Op de tentoonstelling in Kampen zijn behalve de tien grote atelierstukken ook buiten gemaakte tekeningen en olieverfschetsen te zien die met die winterse zomerlandschappen samenhangen. Wat alle werken verbindt: het streven van de kunstenaar om op een schetsboekbladzijde, een klein paneel of een groot schildersdoek – een plat vlak, kortom – iets van de overweldigende ruimte weer te geven die je ervaart als je op de dijk staat en naar boven, naar beneden, naar links en naar rechts kijkt. Wie met Den Oudens werk heeft kennisgemaakt, blijft voortaan vaker stokstijf staan om de wonderbaarlijk mooie werkelijkheid tot zich door te laten dringen.

De onbekendere kant van Den Oudens oeuvre is dit voorjaar dus stroomopwaarts aan de IJssel te zien in het Museum Henriette Polak in Zutphen. Want hoewel hij vooral als landschapschilder bekendstaat, heeft hij sinds de jaren vijftig ook regelmatig een portret gemaakt, in opdracht of op eigen initiatief. Het museum in Zutphen toont een keuze uit die geschilderde, getekende, geëtste en gelithografeerde portretten. Den Oudens volledige portrettenoeuvre wordt afgebeeld en beschreven in een nieuw boek van kunstjournalist Gijsbert van der Wal, dat bij de opening in Zutphen verschijnt.

Meer informatie over Willem den Ouden is te vinden op www.willemdenouden.nl.