Column Ondernemen in Kampen: Stop de belangenclubs

De Staatkundig Gereformeerde Partij heeft een initiatiefwet ingediend om in te dammen dat - zoals de SGP zelf zegt – ‘activistische gesubsidieerde organisaties met rechtszaken Nederland kunnen plat leggen’. Dit is mij uit het hart gegrepen. Er blijkt gelukkig een meerderheid in de Tweede Kamer te zijn die eisen wil stellen aan belangenorganisaties die rechtszaken beginnen tegen de overheid.

Je hebt bestuursrechtelijke procedures: als een overheidsorgaan een besluit neemt dat je niet zint of juist geen besluit neemt, terwijl je dat graag zou zien.  In deze zaak moet je ‘belanghebbende’ zijn. De wet zegt dat je rechtstreeks in jouw belang moet zijn geschaad. Alleen dan ben je ontvankelijk en wil de rechter naar je luisteren, overigens uiteraard los van de uiteindelijke uitkomst.

In de loop van de jaren is het begrip ‘belanghebbende’ te ver opgerekt. Een voorbeeld. Er wordt een stichting opgericht die als doel heeft: ‘wij beschermen de karekiet in de uiterwaarden langs de IJssel’. Die stichting heeft geen leden, want dat heeft een stichting nooit. Er is éen privépersoon in Kampen die de karekiet zo mooi vindt. Hij heeft een buurman als penningmeester gevonden die ook een bijdrage wil doen. En een secretaris die de stukjes wil schrijven in de krant. Het wordt gewichtig gepresenteerd alsof de karekiet alleen onder de stichting bescherming vindt.

Nu blijkt in de praktijk dat zo’n stichting heel laagdrempelig naar de rechter kan stappen. Kortom: zonder achterban zou je belanghebbende zijn. Dan kun je tekeer kunnen gaan bij de Rechtspraak over van alles en nog wat aangaande de uiterwaarden. Dit moeten we toch niet willen en wel om verschillende redenen. 

We leven we in een democratie. Eens per periode mag je je stem uitbrengen. De vervolgens gekozen personen vormen samen de politiek. Die voert beslissingen door voor de samenleving, dus het belang dat het persoonlijk belang overstijgt. Dan ga je niet een secundaire speelveld ontwikkelen om buiten de politiek om je persoonlijke wil door te drukken. Drammers worden ze terecht genoemd.

Deze uitholling van de democratie heeft kwalijke effecten. Ruimtelijke ordening op slot. Land- en tuinbouw en veeteelt achtergesteld. En nu staat de politiek erbij en kijkt ernaar: door oeverloze discussies over een beetje stikstof hier of een beetje natuur-inbreiding daar. Er kan geen schop in de grond. Het aantal mensen in Nederland neemt gestaag toe. 

Helemaal bizar wordt het als je beseft dat die Nederlandse belangenclubjes subsidies krijgen, ja ook van diezelfde overheid waartegen ze vervolgens tekeer gaan. Als het niet zo ernstig zou zijn dan zou je er om lachen.

Het is wel triest dat de politiek nu pas wakker wordt. Ongetwijfeld met de beste bedoelingen heeft de wetgever ooit het begrip ‘belanghebbende’ geïntroduceerd, maar het is niet aan de rechter om dit op te rekken buiten de piketpalen die de politiek aangaf. Wat de wetgever dus had moeten doen per het moment dat de Rechtspraak het begrip belanghebbende zo ver oprekte: meer duidelijke wetgeving. Maar de politiek zit te slapen, iedere keer weer.

Mijn stelling is dus dat je alleen met je persoonlijk belang als burger of bedrijf naar de rechter kunt. Eigenlijk is het wat mij betreft steeds de vraag: ‘wie denk je wel dat je bent’?

Hans Both

advocaat en voorzitter IC-Kampen 

geschreven op persoonlijke titel