Ondernemen in Kampen: Excuses

Het lijkt in de mode dat onze overheid excuses maakt. De Nationale Ombudsman blijkt een heus stappenplan daarvoor ontworpen te hebben. Het komt voor dat de overheid zelf tot de conclusie komt dat zij onjuist heeft gehandeld. Dat kunnen heftige dingen zijn. Er kwamen vijf recente excuses bij mij op: de kinderopvangtoeslag, transgenderwet, gaswinning Groningen, slavernij en het optreden van de overheid tegen de Joden in WO II.

Ridicuul komt mij voor dat het Nederlandse kabinet excuus aanbiedt voor de slavernij die onder toezicht van de Nederlandse Republiek in de 17^e eeuw werd uitgevoerd door de het bedrijf VOC. Dit mensen uitbuiten had natuurlijk nooit mogen gebeuren, maar het is niet nodig daar nu als overheid op terug te komen. Dat spreekt overigens voor zich en anders heb je een cursus logisch denken nodig. Genuanceerd kun je denken over het aanbieden van excuus wat in ‘40/’45 is gebeurd van de vorige eeuw. Bizar dat kennelijk niet eerder excuses zijn gemaakt en adequate schadeloosstellingen zijn gegeven. Ook hier kom ik tot de conclusie dat het aanbieden van excuses anno 2021 geen effect sorteert. Dan zit kennelijk een ander doel voor dan waarvoor het middel is gegeven.

Interessant wordt het als de overheid excuus aanbiedt voor recente flaters. Als je van afstand kijkt naar het drama van de gevolgen van de gaswinning in Groningen dan moet je concluderen dat het excuus een leugenachtige verklaring is. De onwelwillendheid om Groningers fatsoenlijk te compenseren druipt er van af. Excuus maken is dan contraproductief.

Helemaal interessant wordt het voor mij als jurist als ik lees dat de hoogste rechter in Nederland excuus heeft gemaakt voor de vele uitspraken die de Raad van State heeft gedaan over kinderopvangtoeslagen. Nota bene: de instantie die tevens de regering adviseert. Gelukkig heeft daar zelfreflectie opgeleverd dat jarenlang onvoldoende onderscheidingsvermogen bij dit rechtscollege heeft bestaan. Juist de hoogste rechter bestaat namelijk om de burger te beschermen tegen de machtige overheid. Het is vervolgens makkelijk van de Raad van State om excuus aan te bieden omdat rechters toch niet civielrechtelijk aansprakelijk zijn voor de gevolgen van onrechtmatige rechtspraak.

Hier had natuurlijk al lang de regering de mensen moeten schadeloos stellen. Ik bespeur evenwel precies dezelfde ambtelijke fout bij de afhandeling nu. De menselijke maat is afwezig. Burgers waren niet in staat om in de ‘formulierenmaatschappij’ het juist aan te vragen. Als er vervolgens ook maar iets niet helemaal in de haak is, moest de burger de complete toeslag terugbetalen. Nu moet de regering, lees Belastingdienst, de probleemgevallen oplossen en wat doet de regering? Ook weer zonder toetsing van het individuele geval aankondigen dat ‘de mensen’ € 30.000 ontvangen Het is dus nog steeds niet op het individu toegespitst. Vervolgens verschijnt in de pers het bericht dat de meeste getroffenen na anderhalf jaar nog geen fatsoenlijke uitkering hebben gekregen. Excuses? Ammehoela. 

Hans Both
Voorzitter Industriële Club Kampen / advocaat in Kampen