Column Buurtwachten: ja of nee?

In de krant stond laatst het bericht dat ad hoc een buurtwacht is opgericht. In het stadspark is weer een zedendelict gepleegd. De onveiligheid, overigens in de gehele stad, neemt hand over hand toe en, zo las ik in de krant, de burger is het zat.

Buurtwacht of – preventie is van alle tijden. Het heeft goede kanten, maar ook duistere kanten. Soms werkt het, soms niet. De gedachte is begrijpelijk: het gevoel van onveiligheid wordt versterkt door het gevoel dat blauw op straat afwezig is en als je aangifte wilt doen, worden zoveel drempels opgeworpen dat je denkt: laat maar.

De perfecte samenleving bestaat niet. Het gaat er in ieder geval om, om de scherpe kantjes af te halen van de neiging van de mens tot het maken van verkeerde keuzes. Dat geldt zowel voor de persoon die voor onveiligheid zorgt als degene die daar persoonlijk tegenop komt. 

Buurtwacht raakt nogal in de kern het principe van de democratische rechtsstaat. Die is voor mij als jurist natuurlijk een stokpaardje. 

Een buurtwacht kent vier varianten. Zichtbare surveillance kan werken als afschrikmiddel (1). Een buurtwacht kan de gelegenheid tot misdaad beperken, bijvoorbeeld door voorlichting (2). Ten derde kan overlast minder worden door informatie door te geven aan de politie (3) en er kan sprake zijn van directe interventie, de buurtwacht houdt een crimineel aan (4).

Met name de laatste methode is zorgwekkend. Het vergt een hele opleiding om op een correcte manier om te gaan met opsporing en vervolging. Natuurlijk is het goed bedoeld, maar het wordt een chaos als in het stadspark bij toerbeurt burgers de wacht gaan houden. De één neemt zijn baby mee, de ander een pitbull en weer een ander neemt een honkbalknuppel voor de zekerheid mee, want je weet niet wie je tegenkomt.

Ik heb wat onderzoek gedaan in de rechtspraak: het komt regelmatig voor dat iemand wordt veroordeeld die zelf een misdaad van een ander probeert op te lossen. De gemiddelde burger is niet bekend met de juridische voorwaarden van noodweer, heterdaad, proportionaliteit, subsidiariteit. Kortom, ik kan niet voor zo’n buurtwacht zijn. In de krant stond laatst ook zo’n voorbeeld: de inboedel van een luxe jacht in de buurt van het AZC in Luttelgeest was leeggeroofd en de eigenaar was er achter gekomen waar zijn spullen lagen. Hij ging ’s nachts posten en ja hoor, asielzoekers kwamen de spullen ophalen. De eigenaar sprong er met een knokploeg bovenop. De asielzoekers zijn vrijgesproken, want de eigenaar had verhinderd dat de politie de gewone opsporingsmethode kon hanteren.

Kortom, doe dit niet. Wel mis ik actueel dat de burgemeester (openbare orde en veiligheid) en de politie het duidelijk afgegeven signaal oppakken. Het bericht in de krant was tot nu toe dat de buurtwacht de kop wordt ingedrukt. Dit is mijns inziens niet verstandig. De reflex van de overheid moet in dit geval zijn: we (h)erkennen zonder meer jullie zorg, we zoeken de samenwerking om éen van de hierboven eerstgenoemde drie methoden op te pakken, want we hebben inderdaad te weinig blauw en hoe kunnen we de veiligheid vergroten? Ik verwacht in de media snel te lezen hoe de gemeente Kampen dit actief gaat oppakken, temeer daar het erop lijkt dat in de stad op korte termijn nog meer vreemdelingen mogen worden verwelkomd, onder meer in de vrijkomende panden van de TU. Dus: zorgen alom; overheid waar blijf je. 

Dit is een column van Hans Both ‘op persoonlijke titel’.

?advocaat te Kampen en voorzitter IC Kampen.